Będący jednym z Orlich Gniazd gotycki zamek, powstał jako królewska warownia jeszcze w XIII wieku, która z czasem rozrosła się w wielki kompleks zamku górnego, średniego, dolnego i renesansowego pałacu z przełomu XVI i XVII wieku. Do dziś zachowały się jedynie ruiny tych budowli, które częściowo zostały odbudowane, odgruzowane i dostosowane do zwiedzania.
Pustynia Błędowska to unikat nie tylko w skali kraju, ale i Europy, to największe w tej części świata otwarte piaski śródlądowe. Geneza powstania Pustyni Błędowskiej wiąże się właśnie z olkuskim górnictwem i wyrębem okolicznych lasów oraz odwadnianiem podziemnych chodników. W XX wieku pustynia sukcesywnie zarastała, ale po rekultywacji i odchwaszczeniu pozostała tu głównie niska roślinność, typowo pustynna. Pustynię można podziwiać np. z punktów widokowych - Róży Wiatrów i Czubatki w Kluczach oraz Dąbrówki w Chechle.
Pałac w stylu historyzmu został wybudowany w 1905 r. przez Ludwiga Mauve po pożarze dworu kolumnowego w Kluczach. Stanął tu pałac z wieżyczką i drewnianą, ażurową loggią, będącą w tamtych latach "na czasie". Po 1945 r. przez wiele lat z obiektu korzystała Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska". W 2006 r. przeszedł na własność gminy Klucze. Po latach popadania w ruinę wreszcie doczekał się generalnego remontu.
Ludwik Mauve wybudował istniejący do dziś historyzujący pałacyk o charakterze romantycznym, z wieżyczką i ażurową, drewnianą loggią, który jednak nie podobał się jego żonie - Selmie. Dla niej wystawił więc niedługo potem nową, znacznie skromniejszą siedzibę. Obecnie w byłej rezydencji mieści się przedszkole
w pałacyku Borysa Dietla juniora i jego żony Elfie mieści się oddział Banku Pekao
Renesansowa, kamienna wieża mieszkalno-obronna jest unikatowym w skali kraju obiektem wzniesionym w XVI w. jako kamienny element zespołu dworskiego budowanego z drewna. Budowla jest murowana z kamienia wapiennego i cegły. Drewniany dach wieży spłonął podczas I wojny światowej. Wieża ma teraz ok. 3 m wysokości i jest zbudowana na planie prostokąta o wymiarach ok. 7 × 5 m. Ma dwie kondygnacje zasklepione po wojnie betonowym zadaszeniem i mury o grubości ok. 1 m. Na każdej z dwóch kondygnacji usytuowane są dwa pomieszczenia, sklepione kolebkowo. Obecnie obiekt znajduje się na prywatnym terenie i wykorzystywany jest jako budynek gospodarczy.
Strażnica była prawdopodobnie wzniesiona w XIV w. przez Kazimierza Wielkiego w celu strzeżenia południowej granicy, uzupełniając tym samym lukę między zamkami w Podzamczu, Smoleniu i Bydlinie. Nie mając już znaczenia strategicznego, została opuszczona w XV w. i od tamtego okresu zaczęła popadać w ruinę. Obecnie zachowały się fragmenty murów i wał do wysokości około 1,5 m.
Kościół zbudowano w 1601 r. i w zasadzie bez większych zmian przetrwał on do dnia dzisiejszego. Manierystyczne ołtarze pochodzą z przełomu XVI i XVII w.; ołtarz główny posiada polichromię imitującą elementy rzeźbiarskie. Najstarszym zabytkiem jest późnogotycki posąg św. Mikołaja z ok. 1400 r., znajdujący się w jednym z ołtarzy bocznych. W kościele można także zobaczyć posąg Chrystusa Zmartwychwstałego, przeniesiony z kościoła w Chechle oraz drewniane, barokowe epitafium ks. Krzysztofa Zawalskiego z obrazem Ukrzyżowania i postacią zmarłego.
Pustynia Błędowska to unikat nie tylko w skali kraju, ale i Europy, to największe w tej części świata otwarte piaski śródlądowe. Geneza powstania Pustyni Błędowskiej wiąże się właśnie z olkuskim górnictwem i wyrębem okolicznych lasów oraz odwadnianiem podziemnych chodników. W XX wieku pustynia sukcesywnie zarastała, ale po rekultywacji i odchwaszczeniu pozostała tu głównie niska roślinność, typowo pustynna. Pustynię można podziwiać np. z punktów widokowych - Róży Wiatrów i Czubatki w Kluczach oraz Dąbrówki w Chechle.
Wkomponowany w otoczenie zabytkowy, staropolski dwór powstał w 1724 roku, Budowla z charakterystycznym dachem odznacza się ciekawą kolumnadą w fasadzie. Obecnie dworkiem zarządza gmina Bolesław, a siedzibę ma tutaj Centrum Kultury oraz Biblioteka.
Kościół w Sławkowie jest równie stary co zamek i dziejami sięga XIII wieku. Przynajmniej prezbiterium i część nawy powstały w tym czasie, reszta nawy ciut później. Co ciekawe, fundamenty kościoła przecinają wczesnośredniowieczne groby z XII i XIII wieku. Dziś świątynia kryje barokowe ołtarze, niestety prezbiterium nie jest dostępne dla turystów. Obok kościoła wznosi się bardzo ładna, zabytkowa plebania z XVIII wieku, w otoczeniu pięknej zieleni.
Austeria czyli staropolską karczmę najwyższych standardów powstała najprawdopodobniej w 1781 roku i jest najpiękniejsza wśród zachowanych do dzisiaj starych karczm w Polsce. Drewniana, ogromna, zbudowana na planie litery T, z dwuspadowym dachem opartym na 6 kolumnach. Pozostaje w rękach miasta i chwilowo stoi pusta, choć zawsze działała tu restauracja.
Niewiele ostało się z tutejszego zamku, ale pozostałości są niezwykle cenne, gdyż zamek biskupów krakowskich jest jednym z najstarszych murowanych założeń obronnych w południowej Polsce. Zbudował go biskup Paweł z Przemankowa w XIII wieku. A w kolejnym, XIV stuleciu przebudował go biskup krakowski Jan Muskata. Głównym celem zamku była przede wszystkim obrona dostępu do Krakowa. Ruiny tak naprawdę zostały odkryte dopiero pod koniec XX wieku, kiedy to przeprowadzone zostały badania archeologiczne. Dziś ruiny zamku są ogólnodostępne, z platformą widokową.
Baszta stanowi pozostałość browaru, który rozwijając się wchłonął część obwarowań w tym basztę. Stała się swojego rodzaju wizytówką obiektu, zwłaszcza po odbudowie wieży po II Wojnie Światowej i przyozdobieniu jej szczytu charakterystycznym krenelażem. Baszta znajduje się na terenie prywatnym
klasycystyczny dwór z romantycznym kolumnowym portykiem od frontu. Fundamenty dworku buduje łamany kamień wapienny. Jeszcze niedawno pozostawał w ruinie, dziś stoi piękny w zabytkowym parku i jest Centrum Kultury. Kryje też kawiarnię.
Kopiec Kościuszki w Olkuszu został usypany w Olkuszu w 1861 dla uczczenia 44. rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki. Był on miniaturą krakowskiego kopca Kościuszki — miał 5 m wysokości i 14 m średnicy.
W czasie powstania styczniowego został zniszczony przez Rosjan, a ci, którzy zainicjowali jego usypanie, zostali zesłani na Sybir. W 1917 z okazji obchodów 100. rocznicy śmierci T. Kościuszki usypano nowy kopiec.
Kopiec ma u podstawy średnicę 18 m, wysokość 7 m. Krzyż na szczycie ma wysokość 6 m.
Duże kamienice (pałace) o numerach 2 i 3 na zachodniej pierzei stanowiące Urząd Miasta
„Stare starostwo” z 1828 r. – w miejscu mennicy Stefana Batorego. W 2019 r. budynek był w trakcie generalnego remontu.
Kamienica zwana Batorówką albo Królewską to najstarszy, pochodzący z XVI w. budynek na olkuskim Rynku. Nadano jej nazwę „Batorówka”, gdyż zatrzymał się w niej król Stefan Batory w drodze na Wiedeń. Na parterze oraz w ogródku przed kamienicą można coś zjeść a przy okazji obserwować odnowiony Rynek. W kamienicy funkcjonuje także Muzeum Regionalne.
Rynek miejski znajduje się na Olkuskim Starym Mieście i wytyczony został w 1299 roku, przy lokacji miasta. Wybiega z niego 6 ulic. Ma kształt kwadratu, wydłużonego na wschód po cofnięciu kamienic w XIX wieku. W latach 2011-2013 rynek przebudowano. Z płyty zniknął parking samochodowy (obecnie znajduje się on dookoła placu), wybudowano dwie fontanny, postawiono drewniane ławki dookoła rynku, a także zrekonstruowano przyziemie zburzonego w XVIII wieku Ratusza, które służy jako zejście do podziemnego muzeum oraz jako scena.
Gotycka Bazylika Mniejsza św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu powstała na przełomie XIII i XIV wieku. Najstarsza część kościoła stanowi obecnie prezbiterium. Kościół został rozbudowany w czasach króla Kazimierza Wielkiego. Wtedy powstały trzy, równej wysokości nawy wsparte na potężnych ośmiobocznych filarach i zwieńczone krzyżowo — żebrowym sklepieniem. Jeszcze w XV wieku do południowej ściany kościoła dobudowano kaplicę św. Anny. W 1620 roku powstała renesansowa kaplica Loretańska zwana też Amendzińską. W kościele znajdują się renesansowe organy autorstwa Hansa Hummla z lat 1612-1623 (jedne z najstarszych w Europie organów, zachowanych w stopniu bliskim oryginalnemu).
W Olkuszu warto zobaczyć basztę z fragmentem murów miejskich Choć to nie jest oryginał, bo basztę zrekonstruowano w II połowie XX wieku, to jednak wiernie oddaje charakter dawnych, średniowiecznych obwarowań miejskich, pochodzących jeszcze z czasów Kazimierza Wielkiego.
W dworku oraz sąsiadujących z nim budynkach ochronki św. Marcina, szpitala oraz dawnego klasztoru znalazł swoje miejsce Miejski Ośrodek Kultury. Działa w nim Muzeum Wikliny Władysława Wołkowskiego, Muzeum Afrykanistyczne, Miejska Galeria Sztuki OK.NO oraz Galeria Małopolskiego Biura Wystaw Artystycznych.
Skomentuj