Szlakiem bytowskich jezior lobeliowych

Jezior tego typu jest w Polsce tylko 155, z czego 151 znajduje się na Pomorzu. Poza naszym krajem w Europie jeziora lobeliowe występują jeszcze w Norwegii, Finlandii, Danii i Szkocji. Usytuowane w obniżeniach terenu, bezodpływowe, naturalne zbiorniki wodne dawniej otoczone były borami sosnowymi, dąbrowami czy buczynami. Tam gdzie lasy zostały zamienione na pola uprawne, niebezpieczne substancje, tj. nawozy czy środki ochrony roślin, dostają się do wody, powodując nieodwracalne zmiany. Kwaśny odczyn, niewielka ilość soli, skąpożywność, przezroczysta woda i piaszczyste dno są cechami charakterystycznymi jezior lobeliowych. Swoją nazwę zbiorniki te zawdzięczają lobelii jeziornej. Towarzyszą jej często porybliny, jeziorny i kolczasty, oraz brzeżyca jednokwiatowa. Wszystkie cztery gatunki są objęte ochroną gatunkową, a szczególnie poryblin z powodu bardzo rzadkiego występowania. W najczystszych jeziorach lobeliowych występują razem trzy pozostałe gatunki. Wszystkie należą do roślin wskaźnikowych jezior lobeliowych, gdyż są bardzo czułe na wszelkie wahania parametrów fizyczno-chemicznych wody. Żyją w bardzo czystych jeziorach, miękkowodnych i jałowych, więc nawet niewielki dopływ zanieczyszczeń powoduje, że roślinność ta ginie bezpowrotnie.

W buczynie – lesie, w którego drzewostanie dominuje buk zwyczajny – sporadycznie spotkać można dęby i graby. W warstwie krzewów zobaczymy: trzmielinę zwyczajną, leszczynę pospolitą i kalinę koralową – gatunek objęty ochroną. Na terenie gminy występują dwa rodzaje buczyny: kwaśna i żyzna buczyna niżowa. Pierwsza charakteryzuje się ubogim składem gatunkowym, zwłaszcza warstwy runa leśnego. Zupełnie inaczej wygląda runo w żyznej buczynie niżowej. Zachwyca ono swoim wyglądem szczególnie wczesną wiosną, kiedy na drzewach nie ma jeszcze liści. Wiosenne geofity muszą wykorzystać ten krótki czas, gdy promienie słoneczne bez problemu docierają do podłoża, na wzrost i kwitnienie. Dlatego właśnie wtedy dno lasu pokrywa przepiękna warstwa różnorodnych kwiatów: zawilców gajowych i żółtych, groszku wiosennego oraz przylaszczki pospolitej. Kwitnie również rzadka na niżu kokorycz wątła i częściej widywany w naszych lasach wawrzynek wilczełyko. Latem, kiedy na drzewach rozwijają się liście, ilość światła dochodzącego do najniższej warstwy buczyny znacznie się zmniejsza. W powietrzu można wyczuć wilgoć i chłód, ponieważ w buczynie wytwarza się specyficzny mikroklimat. Wtedy pełnię rozwoju osiągają: rosnący w rejonie źródlisk skrzyp olbrzymi, naparstnica zwyczajna, marzanka wonna i konwalijka dwulistna, zaś na liściach wawrzynka pojawią się liście i owoce.

Wspominane już lobelia jeziorna, poryblin jeziorny, poryblin kolczasty i brzeżyca jednokwiatowa to rośliny wskaźnikowe jezior lobeliowych, a zarazem tzw. gatunki reliktowe, będące pozostałością flory z minionych epok geologicznych. Wszystkie wymienione gatunki są objęte ścisłą ochroną gatunkową i znalazły się w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin Ginących. Lobelii zawdzięczamy nazwę najcenniejszych jezior w regionie. Delikatna roślina rosnąca w odległości do 2 m od brzegu jeziora, osiąga wysokość do 70 cm. Pod wodą znajdują się rozetki liści, które wiosną wypuszczają pęd kwiatowy ponad powierzchnię wody. W czerwcu i lipcu na łodygach pojawiają się bladoniebieskie kwiaty. Każda roślina ma szansę zakwitnąć tylko raz, po wydaniu nasion – obumiera. Cała roślina jest trująca. W dobrze zachowanych jeziorach lobeliowych gatunek ten porasta pierścieniem brzegi jeziora. Oba gatunki poryblinów są paprotnikami. Poryblin jeziorny rośnie na wodach o głębokości nawet do 4 m. Znacznie rzadszy poryblin kolczasty rośnie do głębokości 0,1–1,8 m, często razem z lobelią i kolejnym gatunkiem – brzeżycą jednokwiatową. Brzeżyca jest rośliną z rodziny babkowatych. Może rosnąć nie tylko w wodzie, ale również na odsłoniętych brzegach.