Wytrzyszczka – zamek Tropsztyn
Just - kościół pw. Najświętszej Marii Panny
Marcinkowice – cmentarz wojenny nr 352
Nowy Sącz – skansen
Sądecki Park Etnograficzny znajduje się na terenie dawnej wsi Falkowa, obecnie włączonej w obszar Nowego Sącza. Początki skansenu sięgają 1965 r., kiedy to jego organizację zainicjowała dr Hanna Pieńkowska, pełniąca wówczas funkcję konserwatora wojewódzkiego. Gromadzenie obiektów na terenie ok. dwudziestu hektarów rozpoczęto w 1968 r., a otwarcie pierwszej części skansenu nastąpiło w 1975 r. Park jest oddziałem Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu. Prezentuje zabytki kultury ludowej głównych grup etnograficznych Sądecczyzny: Lachów Sądeckich, Pogórzan, Górali Sądeckich, Łemków i Cyganów Karpackich.
Tekst: Barbara Sanocka, maj 2008
MATERIAŁ POCHODZI Z STRONY MAŁOPOLSKICH DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (dnidziedzictwa.pl).
Podegrodzie – kościół pw. św. Jakuba
Czarny Potok – kościół pw. św. Marcina
Gołkowice – zabytkowy zespół domów
Gołkowice to wieś nieopodal Starego Sącza. Gospodarstwa ciągną się po obu stronach drogi, domy zwrócone są do ulicy ścianami szczytowymi i połączone murem, w którym mieszczą się sklepione łukiem bramy wjazdowe i bramki dla pieszych. Niektóre świeżo pobielono, inne malowniczo porastają pnączami. Wieś niepodobna do innych.
Niedługo po pierwszym rozbiorze ziem polskich, władze austriackie rozpoczęły akcję kolonizacyjną nowo zagarniętych terenów, w tym Sądecczyzny. Planowa kolonizacja miała na celu propagowanie osiągnięć cywilizacyjnych i gospodarczych monarchii. Najpierw, za panowania Marii Teresy, dotyczyła ona głównie miast, ale z czasem przybrała na sile i w czasie rządów cesarza Józefa II objęła tereny rolnicze. Akcja kolonizacyjna przebiegła gwałtownie i szybko; urzędy cesarskie nie radziły sobie z nadmiarem chętnych. Wprowadzono więc ograniczenia, a w 1785 r. wstrzymano kolonizację.
Wioski, które powstały w wyniku tejże akcji, miały charakterystyczne rozplanowanie i zabudowę. Zasiedlone głównie przez niemieckojęzycznych kolonistów miały być wzorem i przeciwwagą dla sąsiednich, polskich wiosek. Jednak koloniści zasymilowali się z miejscową ludnością, przyjmując jej język i zwyczaje. Pozostała oryginalna zabudowa.
Tekst: Barbara Sanocka, maj 2008
MATERIAŁ POCHODZI Z STRONY MAŁOPOLSKICH DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (dnidziedzictwa.pl).
Stary Sącz - klasztor ss. Klarysek
Stary Sącz, położony u zbiegu Popradu i Dunajca, na szlaku łączącym niegdyś Małopolskę z Węgrami, lokowany był aż dwukrotnie, co do dziś widoczne jest w jego strukturze urbanistycznej.
Od początku ogromną rolę w życiu Starego Sącza odgrywał klasztor Klarysek, które z podkrakowskiej skały sprowadziła do miasta św. Kinga. 6 lipca 1280 r. zrzekła się na rzecz klasztoru swoich sądeckich posiadłości, a dokładnie Starego Sącza wraz z 28 wsiami. W tym czasie rozpoczęto jego budowę – na skraju miasta, zgodnie z obowiązującymi w średniowieczu zasadami lokalizacji klasztorów franciszkańskich. Konsekracja kościoła pw. św. Trójcy (pierwotnie św. Klary) nastąpiła dopiero w 1332 r. Istotne przekształcenia architektury świątyni miały miejsce w XVII i XVIII w., kiedy to powstał zachodni szczyt kościoła, ozdobiony wolutami i obeliskami oraz wieżyczka na sygnaturkę (1777-1779), łączona z działalnością Franciszka Placidiego. Skupione wokół czworokątnego wirydarza zabudowania klasztorne, początkowo drewniane, zostały wzniesione na początku XVII w. przez krakowski warsztat Jana de Simoniego.
Tekst: Aleksandra Skorek, maj 2011
MATERIAŁ POCHODZI Z STRONY MAŁOPOLSKICH DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (dnidziedzictwa.pl).
Nawojowa– pałac Stadnickich
Pałac składa się z dwóch prostopadłych względem siebie skrzydeł. Starsza część, zawierająca w sobie renesansowy dwór Piotra Nawojowskiego, jest dwupiętrowa, z przyporami i wieżyczkami na narożach. Plan budynku ma symetryczny układ z sienią na osi. W piwnicach zachowały się kamienne sklepienia, na wyższych piętrach portale, piece i posadzki, a w niektórych pomieszczeniach malowane plafony. W okresie międzywojennym w tej części znajdowała się kuchnia, kredens i spiżarnia.
Starszą część pałacu połączono z nowym skrzydłem sześciokondygnacyjną wieżą. Zachodnie, nowe skrzydło wzniesiono w układzie trzytraktowym, z ryzalitem od strony zachodniej. Po kilku przebudowach pod koniec XIX i na początku XX w. zyskało ono charakter modernistyczny z elementami neogotyku. Najważniejszych zmian dokonał Adam Stadnicki w pierwszym 30-leciu XX w. Na parterze mieściła się jego kancelaria, a nad nią tzw. ogród zimowy ze szklanym dachem. Na piętrze znajdowała się biblioteka i salon, a drugie piętro zajmowały pokoje dziecięce. W tej części pałacu elementy wyposażenia wnętrz – drzwi, okna, portale, kominki, piece, ramy luster – utrzymane są w XIX-wiecznych, historyzujących formach.
Tekst: Barbara Sanocka, maj 2008
MATERIAŁ POCHODZI Z STRONY MAŁOPOLSKICH DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (dnidziedzictwa.pl).
Szczawnik – cerkiew pw. św. Dymitra
Krynica Zdrój – Stary Dom Zdrojowy
Krynica jest jednym z największych i najbardziej znanych polskich uzdrowisk. Rozsławiły ją wody lecznicze, a także odbywający się tu Europejski Festiwal im. Jana Kiepury, który przyciąga latem do Krynicy miłośników opery, operetki i baletu.
Na początku XIX w. Krynicę uznano urzędowo za zdrój kąpielowy i w 1807 r. uruchomiono pierwsze łazienki kąpielowe. Budowano drewniane pensjonaty, restauracje i kawiarnie, sklepy, powstał teatr, a w 1889 r. Krynica otrzymała prawa miejskie. W 1876 r. uruchomiono linię kolejową z Tarnowa do Muszyny, a w 1911 r. doprowadzono ją do samej Krynicy. Bywali tu Jan Matejko i Henryk Sienkiewicz oraz Helena Modrzejewska. W latach międzywojennych Krynica była ekskluzywnym kurortem, a swoją niezwykłą popularność zyskała po II wojnie światowej.
W 1884 r., z inicjatywy hr. Alfreda Potockiego, podjęto decyzję o budowie Dworca Zdrojowego, czyli obecnego Starego Domu Zdrojowego. Zarządzająca wówczas Krynicą lwowska Dyrekcja Domen i Lasów rozpisała międzynarodowy konkurs na projekt tegoż domu gościnnego. Pierwszą nagrodę przyznano krakowskiemu architektowi, Janowi Zawiejskiemu (1854-1922).
Tekst: Barbara Sanocka, maj 2008
MATERIAŁ POCHODZI Z STRONY MAŁOPOLSKICH DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (dnidziedzictwa.pl).
Ptaszkowa – kościół pw. Wszystkich Świętych
Ptaszkowa to miejscowość malowniczo położona na Sądecczyźnie, u podnóży Beskidu Niskiego.
Kościół jest położony wśród wysokich drzew i otoczony drewnianym ogrodzeniem z bramkami nakrytymi gontowymi daszkami. W pobliżu kościoła wznosi się murowana dzwonnica projektu Zdzisława Mączeńskiego (1930). Drewniana świątynia została zbudowana w 1555 r. przez Jana Joachima Kuklę, cieślę z Grybowa. Gruntowny remont przeszła w latach 1880-1883, wtedy przekształcono wieżę i sygnaturkę, a także oszalowano (obito deskami) ściany kościoła. W 1929 r. powiększono kościół, dzieląc jego korpus na dwie części i rozsuwając je. Między te dwie części wstawiono transept, czyli poprzeczną nawę. W tej postaci świątynia zachowała się do naszych czasów.
Drewniany kościół jest zbudowany w konstrukcji zrębowej, jako jednonawowy, ze wspomnianym transeptem. Po stronie zachodniej znajduje się wieża o pochyłych ścianach, z kruchtą w przyziemiu. Od wschodu zamyka świątynię wieloboczne prezbiterium, do którego od północy przylega zakrystia, a od południa przedsionek.
Tekst: Barbara Sanocka, maj 2008
MATERIAŁ POCHODZI Z STRONY MAŁOPOLSKICH DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (dnidziedzictwa.pl).
Grybów – zabytkowy zespół kamienic
Stróże – skansen pszczelarski
Miejscowość Stróże jest położona w połowie drogi między Gorlicami a Nowym Sączem. W odległości ok. dwóch kilometrów od centrum Stróż w kierunku północnym, po prawej stronie drogi do Bobowej, znajduje się „Sądecki Bartnik”. Rozłożony jest wśród łagodnych wzgórz porośniętych lasem i sadami. Jest tutaj nie tylko Muzeum Pszczelarstwa z bogatą kolekcją uli, ale i Gospodarstwo Pasieczne produkujące miód.
Od 2000 r. można tutaj oglądać unikalny zbiór ponad stu uli, zgromadzony w większości przez krakowskiego kolekcjonera Bogdana Szymusika, a opisany przez pracowników Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Zabytkowe ule, malowniczo rozmieszczone pośród owocowych drzew pochodzą z terenu całej Polski oraz z zagranicy. Są tu jedne z najstarszych uli – kłody z pnia drzewa, leżące lub stojące, mieszczące jedną lub kilka rodzin. Osobną grupę stanowią niezwykle pomysłowe ule rzeźbiarskie: ul-mnich z tynieckiego klasztoru, ul-diabeł czy ul-święty Ambroży. Proste w formie i nowocześniejsze ule ramowe zadziwiają bogactwem form i zdobień: ule architektoniczne w kształcie góralskich chatek i kościółków, ule zadaszone strzechą i zdobione zabawnymi scenkami oraz sentencjami.
Tekst: Barbara Sanocka, maj 2008
MATERIAŁ POCHODZI Z STRONY MAŁOPOLSKICH DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (dnidziedzictwa.pl).
Szlaki Małopolski to serwis poświęcony turystyce kulturowej, prowadzony przez Małopolski Instytut Kultury. Informacje zamieszczone w serwisie opracowywane są na podstawie materiałów udostępnionych przez operatorów poszczególnych szlaków w Internecie.
(www.szlakimalopolski.pl)
Skomentuj