Banie-Jezioro Szmaragdowe

Ruina średniowiecznego młyna
Młyn zbudowany został w XIII w. Od 1274 jego właścicielami byli cystersi z Kołbacza. Podczas wojny trzydziestoletniej Szwedzi produkowali tu proch. Po zakończeniu działań wojennych młyn powrócił do swej pierwotnej funkcji, pełniąc ją aż do roku 1828, kiedy to nowym właścicielem został Friedrich Jaeckel. Poddał on młyn gruntownej przebudowie przystosowując go do produkcji papieru (wytwarzano tu m.in. worki papierowe dla cementowni "Stern" w pobliskim osiedlu Szczecin-Zdroje).

W 1880 – nowy właściciel – Johannes Baumeister przekształcił młyn w gospodę turystyczną. Wkrótce stała się ona popularnym miejscem na trasie niedzielnych spacerów ówczesnych mieszkańców Szczecina. Po zakończeniu II wojny światowej obiekt nie został zagospodarowany i z czasem popadł w całkowitą ruinę.

Obecnie widoczne są tylko fragmenty przyziemia budynku przy Młyńskiej Górze, po zachodniej stronie Drogi Chojnowskiej oraz pozostałości po stawie młynarskim i zastawce spiętrzającej niegdyś wodę.

100 m na południowy wschód od Szwedzkiego Młyna, na niewielkim wzniesieniu cmentarzyk rodziny Jaeckel, z XIX w, właścicieli młyna. Zachowała się leżąca kamienna płyta nagrobna kobiety, Friederike Jaeckel 1790-1871 (od południowego zachodu) oraz skromny pomnik upamiętniający poległego 15 czerwca 1918 we Francji, Ottona Jaeckel (po stronie północno-wschodniej), pomiędzy nimi wysoki, metalowy krzyż.

Jezioro powstało w wyrobisku dawnej kopalni kredy i margla, eksploatowanej przez powstałą w 1862 roku pobliską fabrykę cementu portlandzkiego „Stern”. W okolicy dzisiejszego Jeziora Szmaragdowego rozpoczęto w 1862 r. przemysłową eksploatację porwaka margli o miąższości ok. 40–60 m. Początkowo eksploatowano surowiec skalny powyżej poziomu wód gruntowych, później zaczęto zagłębiać się, tworząc wyrobisko o głębokości ok. 20 m w stosunku do poziomu otaczającego terenu. Urobek transportowano do znajdującej się przy obecnej ul. Batalionów Chłopskich cementowni, niepotrzebny zaś nadkład składowano na hałdę (obecnie: Wzgórze Widok). 16 lipca 1925 roku natrafiono w ścianie południowej eksploatowanego wyrobiska na warstwę piasków zawodnionych, przez które nastąpił gwałtowny wlew wody i zalanie odkrywki. Wylew nastąpił spod wysokiej (ok. 50 m) pionowej ściany margli. Kopalnia Katharinen Kreidegrube została zalana przez wodę wybijającą z południowej ściany wyrobiska. Wszyscy z ówcześnie pracujących robotników zdołali się uratować[2]. Jednocześnie nastąpiło częściowe osunięcie się ściany wyrobiska i powstanie stożka osuwiskowego. W 1959 nastąpiło ponowne osunięcie się ziemi w południowej części wyrobiska co spowodowało powiększenie się stożka osuwiskowego i zmniejszenie się powierzchni jeziora o ok. 0,4 ha. Na dnie jeziora wciąż znajdują się pozostałości górniczych maszyn i urządzeń. Nieopodal zaś jego brzegu wznosi się betonowy mostek, pozostałość po torowisku wywożącej urobek kolejki.

Z dębem, podobnie jak z jego otoczeniem, wiąże się miejscowa legenda. Głosi ona, że niegdyś trzech braci - rozbójników napadało w tym miejscu na podróżnych. Zdarzyło się, że zaatakowali starego harfiarza i jego niezwykle piękną córkę. Harfiarza zabili, a dziewczynę uwięzili. Została ich gospodynią. Ponieważ była bardzo piękna, bracia zaczęli walczyć o jej względy. W końcu doszło między nimi do walki, w której pozabijali się wzajemnie. Córka harfiarza pochowała rozbójników pod trzema głazami. Wyrosły z nich trzy okoliczne wzgórza. Dziewczyna nie chciała wracać do ludzi po tych strasznych przejściach i zamieniła się w dąb, który rośnie do dzisiaj.