Kościół w Złotym Potoku został zbudowany prawdopodobnie już pod koniec XIII wieku. W późniejszych stuleciach był wielokrotnie przebudowywany – np. charakterystyczną wieżę dostawiono dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Wewnątrz kościoła odnajdziemy przede wszystkim zabytki manierystyczne i barokowe, ale warto też zwrócić uwagę na XIX-wieczną kaplicę grobową Krasińskich.
Pierwszy dwór obronny (zwany później zamkiem) w Potoku Złotym wzniesiono pod koniec XVI wieku. W 1851 roku majątek zakupił gen. Wincenty Krasiński, który na miejscu zamku wzniósł rezydencję pałacową w stylu neoklasycystycznym. Niegdyś z prawego skrzydła pałacu wyrastała neogotycka wieża, ale została rozebrana w przededniu II wojny światowej. Pałac nie jest udostępniany do zwiedzania i jest opuszczony m.in. z powodu sporu spadkobierców Raczyńskich ze Skarbem Państwa.
Parterowy budynek dworu wzniesiony został w 1829 r. na planie prostokąta i prezentuje sobą styl klasycystyczny. Dziewięcioosiowa elewacja frontowa posiada ganek wsparty na dwóch kolumnach toskańskich. Dach kryty jest gontem. Wnętrze zostało przebudowane - po pożarze - w 1952 r. W dworku mieści się obecnie Muzeum Regionalne im. Zygmunta Krasińskiego.
Staw Irydion powstał ze spiętrzenia rzeki Wiercicy. Położony jest w centralnej części założenia pałacowo-parkowego w Złotym Potoku. Nazwa stawu pochodzi od tytułu dramatu historyczno-filozoficznego Zygmunta Krasińskiego. Po stronie wschodniej, na stoku wyniesienia nad stawem, góruje bryła neoklasycystycznego pałacu z podjazdem i otwartą, w kierunku stawu, polaną widokową. W dalszej części wschodniego brzegu stawu, niemal do samego lustra wody, schodzi zieleń parkowa.
niedaleko pałacu w Złotym Potoku, w dawnym majątku hrabiego Karola Raczyńskiego, w 2002 roku odsłonięty został pomnik Jana Kiepury. Upamiętnia on fakt uczęszczania przez Jana Kiepurę do ochronki, odpowiednika dzisiejszego przedszkola, nad którym pieczę trzymała hrabina Raczyńska.
Kaplica cmentarna istniała już w XVI w., ale obecną wzniesiono w 1702 r. Budowla jest orientowana, murowana z cegły i kamienia łamanego. Obiekt posiada jedną nawę i zamknięte trójbocznie prezbiterium zwrócone w kierunku wschodnim. W prezbiterium znajduje się epitafium marmurowe Józefa Leskiego, zmarłego w 1831 r. szambelana królewskiego.
Ruiny zamku Olsztyn koło Częstochowy należą do najlepiej rozpoznawalnych warowni jurajskich. Cylindryczna, wysoka na 35 metrów wieża przyciąga wzrok już z daleka. Zamek, którego początki sięgają XIII wieku był świadkiem wielu dramatycznych wydarzeń. Od połowy XVII wieku zaczął popadać w ruinę. Wreszcie stał się atrakcją turystyczną, leżącą na popularnym Szlaku Orlich Gniazd. Do dziś z zamku zachowały się mury części mieszkalnej, wieże: cylindryczna (stołp) i kwadratowa (Starościańska), fragmenty murów budynków gospodarczych, częściowo także piwnice oraz odkryte w czasie badań archeologicznych fundamenty kuźnicy i ślady dymarek.
Wieża Starościańska (Sołtysia)
Strażnica wzniesiona na szczycie niedostępnej skały. Jej budowę przypisuje się Kazimierzowi Wielkiemu lub Władysławowi Opolczykowi, wspieranemu przez Mikołaja Kornicza zw. Siestrzeńcem - rozbójnika, dziedzica Przewodziszowic. Jedyną pozostałością strażnicy jest fragment muru o dł. ok. 26 m i wysokości do 10 m wznoszącego się na krawędzi skały. Prawdopodobnie u stóp skały istniało podzamcze chronione ziemnymi wałami.
We wsi znajdowała się pustelnia pw. Ducha Świętego, której duszpasterzem był kontrowersyjny ks. Daniel Galus. Z dniem 29 marca 2022 r., w związku z krytyką przez ks. Galusa swoich przełożonych, wypowiedzeniem im posłuszeństwa jak również w związku z utratą przez pustelnię swego charakteru, abp Depo zmienił jej nazwę na: kościół filialny pw. Ducha Świętego w Czatachowej, wyłączając go jednocześnie z użytku liturgicznego.
jaskinia znajduje się w skale Ostrężnik w obrębie Rezerwatu Przyrody Ostreżnik. Ma 6 otworów łączących ją z powierzchnią i łączną długość 98 m. Główny otwór znajduje się u północno-wschodniej podstawy skały. Ma postać regularnie wymytego portalu o wysokości 5 m i szerokości 3 m. Od głównego otworu biegnie trzymetrowej długości korytarz rozgałęziający się na dwa duże korytarze. Każdy z nich ma wysokość około 3 m i szerokość 2 m. Lewy korytarz ma 11 m długości natomiast prawy 12 Jaskinia jest obiektem wycieczek speleologów. Legenda głosi, że zostali w niej zasypani rabusie wraz ze swoimi łupami.
Zbudowana jest ze skalistego wapienia, powstałego na dnie ciepłego morza w okresie jury. Nazwę, nawiązującą do legendy o czarnoksiężniku Twardowskim, nadał skale sam wieszcz Zygmunt Krasiński. Już za jego czasów stała się atrakcją turystyczną, udostępnioną przez wybudowanie drewnianych schodów. Legenda wiąże ostaniec z postacią Twardowskiego, który miał uciekać tędy przed diabłem. Sprytny szlachcic dosiadł wówczas koguta, a odbijając się od stojącej tu skały i wybijając w niej dziurę, poszybował na Księżyc.
Staw pierwotnie nosił nazwę, którą nadał mu Zygmunt Krasiński w 1857 roku - Staw Gorzkich Łez. Tu poeta opłakiwał śmierć swojej 4-letniej córeczki Elżbietki. W 1881 roku Raczyńscy uznali, że minął okres żałoby po śmierci Elżbietki i zmienili nazwę stawu na Amerykan, na cześć senatora amerykańskiego, który przywiózł zalęgową partię ikry pstrąga tęczowego z Ameryki do Złotego Potoku.
Skomentuj