Szlaki krakowskich muzeów - szlak kultury żydowskiej

Krakowski Kazimierz – dzielnica do II wojny światowej zamieszkiwana głównie przez Żydów – do dziś jest kojarzony z żydowską kulturą i historią. W Krakowie, oprócz miejsc pamięci i zabytków żydowskich – cmentarzy, kamienic i synagog, istnieją także muzea z wystawami poświęconymi pamięci o narodzie żydowskim.
Trzy oddziały Muzeum Historycznego Miasta Krakowa uwzględnione w planie tego szlaku ulokowane są blisko siebie. Apteka pod Orłem znajduje się na placu Bohaterów Getta, Fabryka Emalia Oskara Schindlera na ulicy Lipowej, a Stara Synagoga na ulicy Szerokiej.
W muzeum Apteka pod Orłem czynna jest wystawa stała „Apteka w getcie krakowskim”. To historyczne miejsce jest poświęcone w głównej mierze dawnemu właścicielowi apteki – Tadeuszowi Pankiewiczowi – który, pracując na terenie getta, bardzo pomagał Żydom, często wiele ryzykując. Wystawa została poświęcona również zagładzie Żydów w Krakowie w latach 1939–1945. Prezentuje eksponaty muzealne, archiwalne dokumenty, ciekawe fotografie i filmy.
W Fabryce Emalia Oskara Schindlera można obejrzeć wystawę stałą „Kraków – czas okupacji 1939–1945”, a także związane z tą tematyką wystawy czasowe. Muzeum znajduje się w budynku administracyjnym dawnej fabryki. Nowoczesna, multimedialna ekspozycja opowiada o losach krakowskich Żydów i więźniów obozu koncentracyjnego w Płaszowie, o działalności Polskiego Państwa Podziemnego na terenie miasta, a także o Niemcach i terrorze niemieckiego okupanta wobec mieszkańców Krakowa.
Stara Synagoga to najstarszy zachowany do tej pory zabytek żydowskiej architektury sakralnej w Polsce. Jej zbiory zawierają cenną kolekcję judaików, przedmioty związane ze świętami i obrzędami dorocznymi, życiem prywatnym i rodzinnym.
Bogaty zbiór judaików znajduje się także w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego i jest uzupełnieniem Galerii Rzemiosła Artystycznego. Kolekcję tę uważa się za najciekawszy zbiór przedmiotów związanych z kulturą żydowską w Polsce. Jednym z unikatów jest drewniana, bogato rzeźbiona i polichromowana szafa ołtarzowa – aron ha-kodesz – służąca do przechowywania zwojów Tory.
W Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach prezentowane są z kolei dzieła artystyczne o tematyce związanej z żydowską kulturą i tradycją. Można tam obejrzeć obrazy takie jak: Machabeusze Wojciecha Kornelego Stattlera, Żydzi Piotra Michałowskiego, Ahaswer Maurycego Gottlieba, Szkoła talmudystów Samuela Hirszenberga czy Święto Trąbek Aleksandra Gierymskiego.
Muzeum Farmacji Uniwersytetu Jagiellońskiego to jeden z nielicznych tego typu obiektów na świecie. Stała ekspozycja ze zbiorami obrazującymi historię aptekarstwa od średniowiecza aż do czasów współczesnych zajmuje aż pięć poziomów budynku muzeum przy ulicy Floriańskiej. Ponadto w muzeum zostało odtworzone wnętrze XVIII-wiecznej apteki oraz inne pomieszczenia – na przykład dawne laboratorium apteczne, piwnica z winami leczniczymi.
Muzeum Etnograficzne przy placu Wolnica związane jest z tradycjami żydowskimi dzięki swoim siedzibom – byłemu ratuszowi miasta Kazimierza i kamienicy „Esterka” (według legendy mieszkała w niej niegdyś miłośnica króla Kazimierza Wielkiego, Żydówka Esterka). Na wschodniej ścianie ratusza można odnaleźć płaskorzeźbę upamiętniającą Przyjęcie Żydów do Polski w średniowieczu. Wykonana ona została w 1907 roku przez rzeźbiarza i malarza Henryka (Herszela) Hochmana. Warto także obejrzeć wystawę stałą muzeum prezentującą kulturę polskiej wsi, w której często ważną rolę odgrywała ludność żydowska.
Cel Żydowskiego Muzeum Galicja to upamiętnianie ofiar Holocaustu, ale także ogólnie pojmowanej kultury żydowskiej. Na przestrzeni prawie 1000 m2 dawnej fabryki mebli znajdują się cztery sale wystawiennicze, kawiarnia, księgarnia, sala edukacyjna z Centrum Zasobów Multimedialnych. Muzeum prowadzi liczne działania w ramach przygotowywania ciekawych wystaw czasowych oraz prowadzenia Działu Edukacji i Badań, Centrum Zasobów Multimedialnych, inicjatyw wydawniczych i akcji dla zwiedzających (np. nauka języka jidysz i hebrajskiego, kursy tańca żydowskiego, projekcje filmów), dlatego warto śledzić jego aktualne projekty.
Szlak kultury żydowskiej obejmuje obiekty różnorodne – niektóre skupione są wokół religii, inne przedstawiają historię, życie codzienne. Warto w związku z tym odwiedzić każde z tych miejsc, aby uzyskać możliwie pełny obraz bogatej kultury i losów tej społeczności. Kazimierz to dzielnica Krakowa szczególnie ciesząca się zainteresowaniem turystów – tym ciekawsze i cenniejsze będzie poznanie jego historii, tradycji i biografii jego mieszkańców, skontrastowanie jego dzisiejszego stanu z przeszłością.

Opracowanie: Marta Kubas
MATERIAŁ POCHODZI Z SERWISU SZLAKI MAŁOPOLSKI (szlakimalopolski.pl).