Sosny

Sosny (niem. Charlottenhof) to historyczna kolonia Starych Dzieduszyc, założona jako folwark w 1771 roku przez Hansa Bogislawa von Wobeser. Po jego śmierci w 1792 roku miejscowość znalazła się w posiadaniu wdowy – Katheriny Charlotty z domu von dem Borne, na której to cześć kolonia przyjęła swoją niemiecką nazwę.

W 1816 roku Sosny znalazły się w posiadaniu Kaspara Lebrechta von Klitzing, z ini­cjatywy którego wybudowano pałac oraz założono park w typie krajobrazowym. Budy­nek pałacu pochodzi z 1835 roku i zrealizowany został według projektu Neubarta. Na cześć fundatora nad wejściem głównym umieszczono napis o treści: „Caspar Lebrecht von Klitzing zu Demmertin in der Prignitz im Jahre 1783 geboren, hat dieses Haus im Jahre 1835 erbauen lessen”1. W 1886 roku dobudowano skrzydło wschodnie oraz zachodnie wraz z wieżą, według projektu Georga Lebrechta von Klitzinga, kolejnego właściciela dóbr ziemskich. W 1909 roku dokonano przebudowy wnętrz w związku z prowadzoną moder­nizacją rezydencji. Majątek ziemski znajdował się w posiadaniu rodziny von Klitzing do początku 1945 roku. Ostatni właściciel – Werner von Klitzing został zastrzelony przez żoł­nierzy radzieckich, kiedy próbował powrócić do majątku, aby dopilnować pozostawione­go tam bydła.

W pałacu znajdowało się cenne wyposażenie wnętrz, na które składały się meble, lustra i żyrandole z czasów budowy rezydencji. Na uwagę zasługiwały zwłaszcza pamiątki ro­dzinne, w tym tablica herbowa Hansa Caspara von Klitzinga oraz portrety antenatów, z których do najcenniejszych należał XVI-wieczny portret Friedricha Tristana von Klitzing i jego małżonki. Z kościoła w Starych Dzieduszycach pochodził z kolei fragment skrzydła późnośredniowiecznego retabulum oraz figury ołtarzowe.

W 1945 roku majątek został znacjonalizowany. W tym czasie wyposażenie i wystrój pałacu zostało zniszczone lub rozproszone. Pojedyncze meble w stylu Biedermeier i obrazy ante­natów znajdują się w zbiorach Muzeum Lubuskiego im. Jana Dekerta w Gorzowie Wlkp.

W latach 50. XX wieku budynkiem pałacu administrowało Przedsiębiorstwo Połowów i Usług Rybnych „Gryf” ze Szczecina. W latach 1962-1965 właścicielem był POM z Zie­lonej Góry. W pałacu prowadzono wówczas ośrodek kolonijny. W kolejnych latach znaj­dowała się tutaj filia PDPS w Kamieniu Małym. Od 1971 roku pałac stanowił własność komunalną. W budynku mieściły się wydzielone mieszkania lokatorskie. Obiekt od lat 70. XX wieku jest nieużytkowany i systematycznie popada w ruinę. Obecnie znajduje się w rę­kach prywatnych.

Budowla założona została na planie wydłużonego prostokąta, na osi wschód-zachód z nie­wielką przybudówką po stronie wschodniej oraz czworobocznym skrzydłem wraz z oran­żerią i wieżą po stronie zachodniej. Obiekt wzniesiony został w technice tradycyjnej, jako murowany z cegły ceramicznej na zaprawie wapiennej, o tynkowanych elewacjach. Bu­dynek pobudowany jest na wysokim cokole z łamanych kamieni granitowych. Pałac jest w całości podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty wysokim dachem dwuspado­wym krytym dachówką ceramiczną karpiówką. Elewacje frontowa i tylna akcentowane są gzymsem cokołowym, podokiennym oraz koronującym z ozdobnymi kroksztynami. Ele­wacja frontowa wskutek przebudowy jest dziesięcioosiowa z pseudoryzalitem w szóstej osi, w którym znajduje się reprezentacyjne wejście główne, umieszczone w półkoliście za­mkniętej wnęce z monumentalnym nadświetlem. Elewacja tylna zakomponowana zo­stała jako trzynastoosiowa z centralnie umieszczonym trzyosiowym pseudoryzalitem, w którym otwory okienne i drzwiowy ujęte zostały lizenami dźwigającymi belkowanie. Pośrodku znajduje się wyjście na prostopadłościenny taras widokowy ze schodami. Elewa­cje boczne zostały ukształtowane jako trzyosiowe, obecnie wskutek XIX-wiecznej rozbu­dowy są nieczytelne.

W 1886 roku pałac został rozbudowany o skrzydło wschodnie i zachodnie wraz z wieżą. Przebudowa miała miejsce według projektu ówczesnego właściciela dóbr ziemskich. Przy­budówka wschodnia jest parterowa, nakryta dachem dwuspadowym. Część zachodnia zło­żona jest z kilku elementów, z dominantą w formie czterokondygnacyjnej wieży, połączo­nej z narożnym trzykondygnacyjnym skrzydłem. Po stronie południowej znajduje się par­terowy, czworoboczny budynek oranżerii, nakryty dachem pulpitowym.

Wnętrze pałacu zakomponowane zostało jako trzytraktowe z amfiladowym układem po­mieszczeń, zatartym częściowo wskutek przebudów i modernizacji. Najpoważniejsza spo­śród nich miała miejsce w 1909 roku i wiązała się z modernizacją rezydencji w duchu swo­jej epoki.

Z historycznego wystroju zachowały się fragmenty pieców i kominków, boazerii w po­mieszczeniach parteru oraz sztukatorskiego wystroju sufitów.