Czchów – kościół pw. Narodzenia NMP
Na wzgórzu, nad brzegiem Dunajca położony jest Czchów – kiedyś znaczne miasto, obecnie miejscowość letniskowa. Znany z dokumentów pod nazwą Schov, rozwijał się od przełomu XII i XIII w. dzięki biegnącemu tędy traktowi węgierskiemu.
Przy jednej z narożnych uliczek wychodzących z czchowskiego rynku wznosi się kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Panny Marii. Tę kamienną, jednonawową świątynię zbudowano ok. 1346 r., powiększono w 1430 r., a w wieku XIX rozebrano wieżę, na jej miejscu wznosząc neogotycką fasadę. Każdy wiek i każdy styl zostawiły tutaj po sobie trwały ślad. W przyziemiu kościoła znajdują się romańskie relikty, a na ścianach sklepionego krzyżowo-żebrowo prezbiterium XIV-wieczne malowane sceny z życia Marii i Chrystusa. Renesansowe są nagrobki przypisywane Hieronimowi Canavesiemu, obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z ołtarza głównego powstał w XVII w., a neogotyckie ołtarze boczne na początku XX stulecia.
Tekst: Barbara Sanocka, maj 2008
MATERIAŁ POCHODZI Z STRONY MAŁOPOLSKICH DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (dnidziedzictwa.pl).
Tropie – kościół pw. św. św. Świerada i Benedykta
Tropie, miejscowość na wschodnim brzegu Dunajca, związana jest z początkami chrześcijaństwa w Polsce. To tutaj znajdowała się pustelnia, w której zamieszkiwał przez kilkadziesiąt lat św. Świerad-Andrzej. Urodził się on w okolicach Zakliczyna nad Dunajcem. Pod koniec X w. zamieszkał w pustelni niedaleko Czchowa. Dwadzieścia lat później, wraz ze swoim uczniem Benedyktem udał się do klasztoru benedyktynów na górze Zobor, nieopodal Nitry (na terenie Górnych Węgier). Tam przyjął imię zakonne Andrzej i powrócił do życia pustelniczego. Zmarł ok. 1031 r. w grocie koło Trenczyna, nad rzeką Wag.
Wznoszący się na kilkunastometrowej, stromej skale kościół zbudowano w XII i XIII w., a przebudowano w XIV i XVI w.; ok. 1634 r. dodano kruchtę i kaplicę. Z pierwotnej budowli zachowały się mury prezbiterium, wtórnie podwyższone, wzniesione z ciosów piaskowca.
Najcenniejszym zabytkiem we wnętrzu kościoła są zachowane fragmenty romańskiej polichromii na północnym łuku tęczy, przedstawiające świętego (być może św. Stefana, króla Węgier) w koronie i z berłem w dłoni.
Tekst: Barbara Sanocka, maj 2008
MATERIAŁ POCHODZI Z STRONY MAŁOPOLSKICH DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (dnidziedzictwa.pl).
Dziekanowice – kościół pw. św. św. Marii Magdaleny i Mikołaja
Tyniec – opactwo oo. Benedyktynów
Na kamiennym, wysokim brzegu Wisły, nieopodal Krakowa zamieszkują już od prawie tysiąca lat benedyktyńscy mnisi. Żyją oni według reguły ułożonej przez św. Benedykta z Nursji, od którego imienia wywodzi się nazwa zakonu. Klasztor ten, ufundowany w połowie XI w., jest pierwszym opactwem benedyktynów na ziemiach polskich.
Do tynieckiego klasztoru wiedzie droga, prowadząca wzdłuż muru, przez bramę i zabudowania dawnej rezydencji opata, na dziedziniec przed kościołem. Stąd otwiera się piękny widok na Wisłę i otaczające Tyniec pagórki. Po południowej stronie kościoła rozciągają się zabudowania klasztorne; za nimi położony jest ogród będący jednym z pierwszych renesansowych założeń tego typu na ziemiach polskich.
Niezwykle ciekawym miejscem jest klasztorny kapitularz (XIV i XV w.), którego ściany zdobią malowidła z różnych okresów oraz gotyckie krużganki obiegające wirydarz: na sklepieniu skrzydła zachodniego zachowała się renesansowa polichromia, w skrzydle północnym zobaczyć zaś można kamienną tablicę z barokową inskrypcją przekazującą tradycję o założeniu klasztoru w 1044 r.
Tekst: Barbara Sanocka, maj 2008
MATERIAŁ POCHODZI Z STRONY MAŁOPOLSKICH DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (dnidziedzictwa.pl).
Luborzyca – kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego
Prandocin – kościół pw. św. Jana Chrzciciela
Kościół w Prandocinie wzniesiono prawdopodobnie w 1. ćwierci XII wieku, a jego fundatorem był prawdopodobnie protoplasta rodu Odrowążów, komes Prandota Stary. Po raz pierwszy wzmiankowany był w dokumentach w 1222 roku jako własność cystersów z Mogiły, pełnił wówczas funkcję obronną. Pierwotnie świątynia składała się z prostokątnej nawy, do której od wschodu przylegało niewielkie prezbiterium zakończone półkolistą apsydą. Co ciekawe, od zachodu wzniesiono drugą bliźniaczą apsydę, nad którą górowała ośmioboczna wieża. Apsyda prezbiterialna została rozebrana podczas znacznej przebudowy kościoła w XV wieku. Romańskie detale, takie jak finezyjne reliefy plecionkowe nad portalem wejściowym, fryz arkadowy czy kolumna wspierająca niegdyś emporę, a dziś znajdująca się nieopodal przy drodze do kościoła stanowią o atrakcyjności turystycznej tej świątyni.
Tekst: Joanna Nowostawska-Gyalókay, 2013
MATERIAŁ POCHODZI Z STRONY MAŁOPOLSKICH DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (dnidziedzictwa.pl).
Wysocice – kościół pw. św. Mikołaja
Niewielka miejscowość Wysocice położona jest na północ od Krakowa, nad rzeką Dłubnią.
Na skraju wzniesienia, otoczony murem i wysokimi drzewami od stuleci stoi niewielki, kamienny kościół. Zarówno kształt świątyni, jak i wnętrze pozostały prawie niezmienione od czasów budowy. Powstała ona najprawdopodobniej w na początku XIII w. jako fundacja rycerska, o znaczeniu również obronnym.
Romański kościół w Wysocicach wzniesiono z ciosów wapienia, a detale architektoniczne i rzeźbiarskie wykonano z piaskowca. Jest on niewielką, jednonawową budowlą z wysoką, czworoboczną wieżą od strony zachodniej oraz prezbiterium skierowanym na wschód, zamkniętym półkolistą apsydą. Masywna wieża o charakterze obronnym dostępna jest tylko z wnętrza kościoła. W górnej części wieży znajdują się podwójne, rozdzielone kolumienką i półkoliście zamknięte okienka – biforia. Oglądając kościół z zewnątrz, trzeba przyjrzeć się wschodniej ścianie, gdzie znajduje się rzeźbiona postać tronującej Matki Boskiej z Dzieciątkiem, pochodząca z początku XIII w.
Niezwykle interesującym miejscem jest empora, znajdująca się na drugiej kondygnacji wieży.
Tekst: Barbara Sanocka, maj 2009
MATERIAŁ POCHODZI Z STRONY MAŁOPOLSKICH DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (dnidziedzictwa.pl).
Miechów – bazylika Grobu Bożego
Miechów zawdzięcza swe powstanie zakonowi bożogrobców, założonemu w czasie wypraw krzyżowych. Zakon Kanoników Regularnych Stróżów Świętego Grobu Jerozolimskiego, jak brzmi jego pełna nazwa, miał za zadanie strzec Grobu Pańskiego w Jerozolimie i przybywających do niego pielgrzymów.
Do Polski bożogrobcy zostali sprowadzeni w 1163 r. przez Jaksę z Gryfitów. Osadził on zakonników w Miechowie, stąd często nazywani są miechowitami. W XVII i XVIII w. zakon był posiadaczem znacznych włości; w 1819 r. nastąpiła jego kasata.
Kościół pw. Grobu Chrystusa i św. Jakuba Młodszego oraz zabudowania klasztorne zostały wzniesione na przełomie XIV i XV w.
Kościół i klasztor zostały wzniesione z cegły i kamienia. Świątynia jest trójnawową bazyliką z wydłużonym prezbiterium oraz kaplicami zamykającymi nawy boczne. Do kościoła przylega od północy zakrystia ze skarbcem na piętrze, a od południa kruchta z biblioteką. Do południowo-zachodniego narożnika kościoła przybudowana jest wieża z kryptą i kaplicą w części dolnej.
We wnętrzu świątyni, ozdobionej przez Wojciecha Rojowskiego wspaniałą, rokokową dekoracją sztukatorską (ornamentalną i figuralną), znajduje się wiele cennych elementów wyposażenia.
Tekst: Barbara Sanocka, maj 2008
MATERIAŁ POCHODZI Z STRONY MAŁOPOLSKICH DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (dnidziedzictwa.pl).
Mogiła – opactwo oo. Cystersów
Cystersów do podkrakowskiej Mogiły sprowadził biskup krakowski Iwo Odrowąż ok. 1225 r.
Świątynia cysterska jest wzniesiona z cegły, kamienne są szczegóły architektoniczne oraz elementy dekoracyjne. Jest ona trójnawową bazyliką z transeptem i zamkniętym prosto prezbiterium oraz dwiema parami bliźnich kaplic po obu jego stronach.
W ołtarzu głównym znajduje się późnogotycki poliptyk (1514) z posągiem Matki Bożej z Dzieciątkiem oraz malowanymi i rzeźbionymi skrzydłami ze scenami z życia i Męki Chrystusa, a także z postaciami świętych.
Średniowieczny, rozbudowany w XVI w. i przebudowany gruntownie w XVIII w. budynek klasztorny znajduje się po stronie południowej kościoła.
Tekst: Barbara Sanocka, maj 2008
MATERIAŁ POCHODZI Z STRONY MAŁOPOLSKICH DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (dnidziedzictwa.pl).
Kościelec – kościoł pw. św. Wojciecha
Świątynia w Kościelcu Proszowickim lub Pińczowskim, bo obie nazwy się przyjęły, jest wyjątkowym przykładem połączenia architektury romańskiej z barokową. Dlaczego tak się stało, ilustrują dobrze burzliwe dzieje kościoła. Budowla została wzniesiona w 2. ćwierci XIII wieku z fundacji biskupa krakowskiego Wisława z Kościelca herbu Zabawa. W czasach reformacji kościół został zajęty przez arian, a wkrótce przez żołnierzy szwedzkich, którzy zdewastowali świątynię. Podczas odbudowy w 1634 roku kościół uległ poważnym przekształceniom, dokonano jego barokizacji. Jednak wciąż jeszcze, szczególnie we wnętrzu świątyni, zdumiewa ogrom zachowanych detali romańskich, m.in. komplet dwunastu głowic bliźniaczych kolumn podtrzymujących arkady. Głowice te pokryte są bogato ornamentami roślinnymi. Pięknie dekorowany jest również romański portal wejściowy.
Tekst: Joanna Nowostawska-Gyalókay, 2013
MATERIAŁ POCHODZI Z STRONY MAŁOPOLSKICH DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (dnidziedzictwa.pl).
Kraków – kościół pw. św. Salwatora
W zachodniej części Krakowa, pomiędzy Starym Miastem a Bielanami, rozciąga się dzielnica Zwierzyniec. Tereny te, leżące na lewym brzegu Wisły, przez ponad siedem stuleci należały do zakonu norbertanek.
W pobliżu konwentu norbertanek położone jest niewielkie wzniesienie nazywane wzgórzem bł. Bronisławy. Na jego wschodnim stoku wznosi się murowany kościół pw. Salwatora oraz drewniana kaplica.
Pierwszy kościół na miejscu obecnej świątyni, nazywanej w tradycji zwierzynieckiej Najświętszego Salwatora, powstał w 1. poł. XII w. Na tym samym miejscu już w 2. poł. XII w. rozpoczęto budowę kolejnego kościoła, lecz jej nie dokończono. Pod koniec XII lub na początku XIII stulecia wzniesiono kamienną świątynię romańską, która w znacznej części zachowała się do czasów obecnych.
Kościół ten pełnił funkcję parafialnego, a później został przyłączony do klasztoru Norbertanek.
Świątynia jest kamienno-ceglaną, niewielką budowlą, jednonawową, z wieżą od strony zachodniej. Obecna postać kościoła pochodzi głównie z prze-budowy z początku XVII w., z włączeniem w nią murów wcześniejszej, romańskiej świątyni. Te najstarsze części są widoczne od strony wschodniej, jako nietynkowany mur.
Tekst: Barbara Sanocka, maj 2008
MATERIAŁ POCHODZI Z STRONY MAŁOPOLSKICH DNI DZIEDZICTWA KULTUROWEGO (dnidziedzictwa.pl).
Kraków – kościół ss. Norbertanek
Kraków – Katedra Wawelska
Kraków – kościół pw. św. Marii Magdaleny (nieistniejący)
Kraków – kościół pw. św. Andrzeja Apostoła
Kraków – kościół pw. św. Wojciecha
Kraków – Bazylika Wniebowzięcia NMP (Mariacka)
Kraków – kościół pw. św. Benedykta
Szlaki Małopolski to serwis poświęcony turystyce kulturowej, prowadzony przez Małopolski Instytut Kultury. Informacje zamieszczone w serwisie opracowywane są na podstawie materiałów udostępnionych przez operatorów poszczególnych szlaków w Internecie.
(www.szlakimalopolski.pl)
Skomentuj