Kościół św. Leonarda w Lipnicy Dolnej z końca XV w. to jeden z najstarszych i najcenniejszych kościołów drewnianych w Małopolsce. Obiekt w 2003r. został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO. Według tradycji zbudowano go w 1141 r. na miejscu pogańskiej gontyny, z której podobno pochodzi tzw. słup Światowida, wspierający z tyłu ołtarz św. Leonarda. Wnętrze kościoła zdobi dekoracja malarska (polichromia) z różnych okresów, od końca XV do pocz. XVIII w. Wśród cennego wyposażenia odnajdziemy: rzadki feretron procesyjny z płaskorzeźbą Trójcy Świętej i pozytyw szkatulny (do dziś grający).
kościół zbudowany został ok. 1636-1948 r. na miejscu domu rodzinnego Świętego, na długo przed jego beatyfikacją (1685 r.). Postawiono go na polecenie króla Władysława IV po zwycięstwie Chocimskim (1621 r.). Obok kościoła znajduje się studnia, która według legendy ma uzdrawiającą wodę.
Ten największy lipnicki kościół powstał za czasów króla Kazimierza Wielkiego. Erygowano go dekretem królewskim 1363 roku. Kilkakrotnie był niszczony w czasie działań wojennych (1655) i pożarów miasta (1500, 1740, 1810). Do dzisiaj jest w kościele kamienne naczynie, które było pierwotną chrzcielnicą, przy której ochrzczono św. Szymona.
Nieopodal wejścia do kościoła czekają na zdążających do świątyni wizerunki (ceramiczne figury) lipnickich świętych, tzw. święte zgromadzenie. W 2001 r. stanął św. Szymon (1435-1482), w 2002 r. „Matka Afrykanów” czyli bł. Maria Teresa Ledóchowska (1863-1922) oraz w 2003 r., w roku swojej kanonizacji św. Urszula (1865-1939). Rzeźby zostały wykonane ze szlachetnej czerwonej gliny, której złoża znajdują się w Lipnicy Murowanej.
Kamienie Brodzińskiego znajdują się na niższym, północno-wschodnim wierzchołku Paprotnej (436 m n.p.m.) i jego zboczach. Jest to bardzo malownicza grupa 9 skał w kształcie baszt, grzybów, ambon i skalnych występów. Największy z ostańców zwany Wielkim Kamieniem ma wysokość ok. 10 m i długość 16 m. Znajduje się na szczycie wzgórza. Swoim kształtem przypomina szeroką basztę. Nieco na zachód od Wielkiego Kamienia i poniżej niego znajdują się 3 tworzące zwartą grupę skalne grzyby o wysokości ok. 5 m. Z podłożem połączone są wąską podstawą, u góry rozszerzają się. Pomiędzy nimi występują charakterystyczne okna skalne – szczeliny. W odległości ok. 200 m na wschód następna grupa nieco mniej okazałych ostańców skalnych.
świątynia powstała w XVI wieku, następnie dwukrotnie została spalona, najpierw w 1652 roku przez Kozaków i ponownie w 1656 roku przez Szwedów. W latach 1905-1907 budowla została rozbudowana o nawę boczną od strony południowej według projektu architekta Jana Sas-Zubrzyckiego. Następna rozbudowa została przeprowadzona w latach 1953-1956. Dobudowana została wówczas część zachodnia świątyni. Obecny kształt kościół uzyskał po rozbudowie w latach 1995-2000. Zostały wówczas dobudowane od strony zachodniej dwie masywne wieże. Świątynia jest pozbawiona cech stylowych, oprócz neogotyckiej nawy południowej.
Kościół św. Bartłomieja w Łapanowie zbudowano w 1529 r., a odbudowano po zniszczeniach w 1614 r. wraz z nową kaplicą przy nawie. Nawa i prezbiterium przykryte są wspólnym dachem dwuspadowym. Na skraju nawy i prezbiterium znajduje się barokowa wieżyczka sygnaturkowa z latarnią i cebulką. Wnętrze zdobi polichromia z 1843 r. wykonana przez Mecnera i Wojciechowskiego. Późnobarokowy ołtarz główny, z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem, pochodzi z 1873 r. Ołtarze boczne datowane są również na XIX w. W kościele znajdują się też obrazy: Matka Boska XVII w, Przemienienie Pańskie oraz św. Barbara z XVII w.
wzniesiony został ok. 1846 roku dwór w Grabiu jest budowlą założoną na planie wydłużonego prostokąta, murowaną z kamienia, parterową, pierwotnie podpiwniczoną (w czasach późniejszych piwnice zostały zasypane). Wzniesiony został w stylu klasycystycznym. Pierwotnie posiadał od frontu (północ) ganek wsparty na kolumnach – obecnie zabudowany. Przekształceniu uległ również kolumnowy portyk wgłębny od strony południowej – w części zachodniej otwarty, pośrodku całkowicie zabudowany, w części wschodniej pokryty szalowaniem deskowym (górą przeszklonym). Dwór jest własnością prywatną. Po przebudowach pozbawiony cech stylistycznych.
Budynek dworu został prawdopodobnie w XIX wieku zaadaptowany z dawnej oficyny dworskiej. Po drugiej wojnie światowej i parcelacji majątku, budynek przeznaczono na szkołę i mieszkanie dla nauczyciela. W latach 50. XX wieku został wykupiony przez rodzinę obecnych właścicieli. Jest budowlą murowaną z kamienia i cegły, parterową. Od strony frontowej na osi budynku niewielka facjatka. Pierwotnie znajdował się tu też drewniany portyk kolumnowy, zastąpiony obecnie nowym, murowanym, wspartym na dwóch kolumienkach i nakrytym betonową płytą. Tuż obok niego znajdują się ruiny dawnej bramy wjazdowej do zespołu – murowanej z kamienia i cegły, niegdyś nakrytej dwuspadowym daszkiem. Wiek bramy, tak samo jak dawnego dworu, szacuje się na ponad 300 lat.
Pierwotnie na wzgórzu tarnawskim stał drewniany kościółek wybudowany w 1440 r., niestety nie dotrwał on do obecnych czasów, w 1803 roku wybudowano murowany, jednonawowy z sąsiadującą z nim murowaną dzwonnicą. Najstarszymi zabytkami w kościele świadczącymi o bogatej historii są gotycko-renesansowa chrzcielnica z XVI wieku oraz renesansowa płyta nagrobna z płaskorzeźbą Joachima Lubomirskiego pochowanego w kościele w 1570 roku. Na płycie przedstawiono zmarłego jako śpiącego rycerza w zbroi.
Za widoczną na zdjęciu ścianą zieleni znajduje się dwór, którego początki sięgają połowy XVIII w. Przypuszczalnie w początkach XIX wieku rozbudowano go w kierunku wschodnim, nadając mu zbliżoną do obecnej postać dworu o skromnych cechach klasycystycznych. Ale już kilkadziesiąt lat później, podczas rabacji chłopskiej w 1846 roku został zdewastowany, a cztery lata potem częściowo przebudowany. Jest to budynek parterowy, wzniesiony na planie prostokąta, z czterokolumnowym portykiem o trójkątnym naczółku od frontu, nakryty dachem dwuspadowym. W 2022 r. dwór przeszedł w ręce nowego właściciela, który nie mając na to ani pozwolenia budowlanego, ani zgody konserwatora zabytków, częściowo go rozebrał pozbawiając dachu, stropów o posadzek.
dwór w Łąkcie Górnej został wzniesiony w latach 1871-1883 przez rodzinę Armałowiczów. Około 1900 r. właścicielem całego majątku zostali Rutkowscy, którzy rozbudowali dwór. Po wojnie majątek z dworem przejął skarb państwa. W dworze miała siedzibę szkoła a potem ośrodek kolonijny. Od lat 80-tych XX wieku budynek był niezagospodarowany. Obecnie jest własnością prywatną.
Przy dworze znajduje się zabytkowa kapliczka z XIX w., zwana dworską. Według legendy kapliczkę w tym miejscu zbudował pewien szlachcic, który został napadnięty przez wilki i uratował sie właśnie w tym miejscu. Za uratowanie życia zbudował kapliczkę. Oczywiście była to inna niż stojąca obecnie. Potem w tym samym miejscu kapliczkę wybudowali ówcześni właściciele dworu - Państwo Rutkowscy. W okresie świetności dworu odprawiano w niej msze. Dzisiaj kapliczka jest w opłakanym stanie.
Kościół w Rajbrocie pochodzi z początku XVI w. Według z tradycji, fundatorką pierwszego kościoła we wsi z 1262 r., była św. Kinga. Jednonawowa świątynia stanowi dobrze zachowany przykład gotyckiej architektury drewnianej. Ma wielobocznie zamknięte prezbiterium, szerszą nawę oraz strzelisty dach pokryty gontem. Późnogotyckie portale w nawie mają wykrój oślego grzbietu. Ściany i strop zdobi dekoracja malarska z 1879 r. (z fragmentami z XVI–XVII w.).
Spichlerz w zespole kościelno-plebańskim przy kościele w Rajbrocie pochodzi z przełomu XVIII i XIX w., przebudowano go w latach 50 - tych XX w. Jest to budynek o konstrukcji zrębowej, parterowy, nakryty dwuspadowym dachem. Wzniesiony został na planie prostokąta i posadowiony na „peckach”, czyli kamieniach odgrywających rolę prymitywnej podmurówki. Jedyne pomieszczenie wewnątrz nakryte jest belkowym, otwartym stropem. Podłogę wykonano z desek położonych na grubych belkach – legarach. Deskowo-spągowe drzwi mają jedno skrzydło, umocowane na zawiasach pasowych.
Klasycystyczny, piętrowy budynek z I poł. XIX w. wzorowany był na francuskich pałacach wiejskich. Murowany na rzucie prostokąta, nakryty jest dachem czterospadowym krytym dachówką. W pięcioosiowej elewacji frontowej wyróżnia się zagłębiony w lico ściany portyk z czterema kolumnami, ponad którym znajduje się balkon w formie loggii. Przez ponad 60 lat (do II wojny światowej) pozostawał w rękach rodziny Ledóchowskich. Przez kilka lat mieszkały tu m.in. córki Antoniego Halki-Ledóchowskiego: późniejsza święta Urszula, kanonizowana w 2003 r., oraz późniejsza błogosławiona Maria Teresa, beatyfikowana w 1975 roku.
Mieści się w nim obecnie Katolicki Ośrodek Studiów Społecznych im. Urszuli Ledóchowskiej oraz małe muzeum poświęcone rodzinie Ledóchowskich,
Kościół w Gosprzydowej wzniesiono w 1694 lub 1697 r. Wewnątrz widoczne są pozorne sklepienia kolebkowe, a stropy i ściany zdobi figuralna polichromia z 1889 r. W ołtarzu głównym znajdują się dwa otoczone kultem obrazy Matki Bożej Gosprzydowskiej (jeden z 2. poł. XVI w., drugi z ok. 1700 r.). Barokowe ołtarze boczne pochodzą z XVII i XVIII w. Na kamiennej, gotyckiej chrzcielnicy z XV w. widnieje herb Starykoń oraz ornament z odwróconych lilii.
W pobliżu kościoła św. Urszuli stoi dzwonnica. Drewniany obiekt pochodzi z XVIII wieku. Dzwonnica konstrukcji słupowej, szalowana, wzniesiona na planie kwadratu, pokryta dachem czterospadowym, typu namiotowego. W starej dzwonnicy zawieszone są trzy dzwony: najstarszy Dzwon Zygmunt fundacji Jana Wielogłowskiego pochodzi z II połowy XVI wieku z roku 1589. Drugi Dzwon Maryja z wizerunkiem Matki Bożej z Dzieciątkiem powieszony w 1959 roku oraz trzeci Dzwon Florian z 2005 roku ufundowany dla upamiętnienia 80-lecia powstania OSP.
Skomentuj