Jaworzno - Ruiny Młyna Lemlerów

"Dramat rodziny Lemlerów nad Sztołą".

Stefania, Jakub i trójka ich dzieci (Józef, Marian i Barbara) byli mieszkańcami Bukowna-Przymiarek. Byli oni Polakami, wyznania rzymsko-katolickiego. Stefania pochodziła z rodu Koterlów z okolic Starego Sącza tj. z Gołkowic Górnych, a Jakub Lemler z Krakowa.



Posiadali oni tartak i młyn nad rzeką Sztołą, napędzane przez turbinę wodną. Było tam również dynamo wytwarzające prąd. W pobliżu znajdował się budynek mieszkalny, drewniany, wraz z piwnicą (z dużym pokojem i dużą kuchnią). Ze względu na 5-cio osobową rodzinę i pracowników, postanowili wybudować drugi dom. Niestety wojna wstrzymała dokończenie budowli i nigdy tam nie zamieszkali.

Po rozpoczęciu wojny, Niemcy zabronili uruchamiania młyna i tartaku. W okolicy brakowało chleba – jedyny dostępny był czarny, podsypywany trocinami. Niektórzy ludzie posiadali zboże i prosili ich o zmielenie. Dlatego Lemlerowie litowali się i zdarzało się, że nocami mielili mąkę. Jakub Lemler, powiadomiony, że grozi mu aresztowanie za złamanie zakazu, wyjechał do Krakowa do rodziny. W domu pozostała jego żona Stefania z 3-ką dzieci: Józef l.16, Marian l.12, Barbara l.9.

W roku 1944 terror niemiecki rozwijał się w najlepsze. Żydów w okolicy w zasadzie zlikwidowano lub wywieziono do obozów koncentracyjnych. Nieliczni, którzy ocaleli, ukrywani byli przez Polaków. W leśnym zaciszu także Stefania Lemler dała schronienie małżeństwu żydowskiemu z kilkuletnią dziewczynką.

9 marca 1944 r. wydarzyła się tragedia rodziny Lemlerów, gdyż żandarmeria niemiecka znalazła ukrywających się Żydów. Następnie duży oddział niemiecki prowadził wszystkich domowników w stronę Bukowna. Na drodze leśnej byli oni rozciągnięci w długiej kolumnie, w szczelnej obstawie hitlerowskich żołnierzy. Każdego prowadzili osobno w odległości kilkunastu metrów od siebie zaczynając od rodziny żydowskiej. Za nimi szli kolejno: Marian, potem Barbara, a na końcu Stefania. Przy każdej osobie było po dwóch Niemców z jednej i drugiej strony oraz czterech przed i po każdej osobie. Będąc w połowie drogi do Przymiarek, rozległo się strzelanie: wszyscy strzelali w jednym kierunku. Marian i Barbara nie widzieli wtedy momentu śmierci mamy, na posterunek dotarli bez niej. Dopiero 1 listopada we Wszystkich Świętych, Barbara została zaprowadzona na grób swojej mamy i wtedy dowiedziała się o jej śmierci (cały świat jej się zawalił).

Najstarszy syn Józef pracował w Szczakowej, skąd został bezpośrednio zabrany 9 marca 1944 roku i wywieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu (gdzie przebywał do wyzwolenia w 1945 roku).

Po przybyciu wieczorem 9 marca, na posterunek w Bukownie, Żydów od razu wywieziono samochodem prawdopodobnie do obozu koncentracyjnego, natomiast Mariana i Barbarę zabrano na posterunek i osadzono w areszcie.

Na drugi dzień ok godz. 10-tej, pan Jan Starczynowski, którego wcześniej rodzina Stefanii nie znała, przyszedł na posterunek niemiecki. Przyniósł indyka i poprosił, żeby mu dano dzieci do pomocy przy gospodarstwie. Niemcy zgodzili się, pod warunkiem, że co miesiąc będzie informował, że dzieci przebywają u nich.

U państwa Starczynowskich Marian przebywał do końca wojny, do stycznia 1945 roku, natomiast Barbarę, w czerwcu 1944 roku zabrali państwo Pietrzykowie, mieszkający na Podlipiu, gdyż mieli trzech synów, a bardzo chcieli mieć córkę. Przebywała u nich również do stycznia 1945. Pan Jan Starczynowski ze swoim znajomym przewieźli dzieci na ramach rowerowych do Krakowa, do wujostwa Łucji (siostry Stefanii) i Jana Wołgajewów. Było to małżeństwo bezdzietne. U wujostwa przebywali do utworzenia własnych rodzin.

Mąż Stefanii, Jakub, przebywał w Krakowie u rodziny Lemlerów, gdzie zmarł w roku 1950.

Józef po wyjściu z Oświęcimia wrócił nad Sztołę i wspólnie z byłym pracownikiem Romualdem Klemem, wyremontował turbinę młyna. Jednak z uwagi na zagrożenie domiarem podatkowym, zaniechał uruchomienia młyna i tartaku, zatrudniając się jako młynarz w Sławkowie. Założył rodzinę i miał trzech synów (Andrzeja, Mariana i Janusza). Zmarł w 1994 r.

Marian ukończył Wydział Mechaniczny na Politechnice Krakowskiej, założył rodzinę i miał dwóch synów Pawła i Wojciecha. Zmarł w 2019 roku.

Barbara pracowała na AGH, założyła rodzinę i miała dwie córki (Jolantę i Monikę). Nadal mieszka i żyje w Krakowie.