Szlaki krakowskich muzeów – sztuka Młodej Polski, witraże

Na przełomie wieków XIX-tego i XX-tego, w latach narodowej niewoli, to właśnie w Krakowie kwitło życie kulturalne – tutaj działali artyści, których twórczość składa się na modernistyczny pejzaż Krakowa. Sztuka okresu Młodej Polski od lat cieszy się niesłabnącą popularnością, wciąż intryguje, wzbudza niepokój i zachwyca oryginalnością artystycznych wizji. Muzealny Szlak Młodej Polski przybliża współczesnemu odbiorcy realia, wartości i przede wszystkim sztukę wspomnianego okresu.

Bogactwem Krakowa są liczne muzea, których zbiory stanowią pamiątki różnych epok, a Młoda Polska ma tutaj swoje szczególne miejsce. W obiektach tych, możemy oglądać prace znakomitych twórców – dzieła malarskie, projekty oraz realizacje witraży, grafiki użytkowe, rzemiosło artystyczne, przedmioty codziennego użytku, scenografie i kostiumy teatralne oraz wiele innych. Placówki te prezentują dziedzictwo największych przedstawicieli polskiego modernizmu, którzy swoje artystyczne życie związali z Krakowem – Stanisław Wyspiański, Władysław Podkowiński, Józef Pankiewicz, Leon Wyczółkowski, Józef Mehoffer oraz wielu innych przedstawicieli różnych dziedzin sztuki. W ramach szlaku możemy zobaczyć także secesyjną architekturę oraz aranżacje wnętrz urządzonych we wspomnianym stylu.

Sztuka jest barometrem kultury - jak głosi znana sentencja - co doskonale pokazał trwający niemal trzy dekady modernizm.

Choć dominowało poczucie osamotnienia, przekonanie o bezkresie ludzkiego cierpienia, niemocy człowieka, wszędzie widoczny był nastrój pesymizmu, przemijania, atmosfera dekadencji, to jednak realizowano różne tendencje malarskie (impresjonizm, symbolizm, dekoracyjność secesji, ekspresjonizm).

(Źródło)

W czasie niepewności, zwątpienia, zaniku wiary i kryzysu wszelkich wartości dla artystów sztuka pozostała jedną wartością. Natura, człowiek, kobieta, Daleki Wschód, ludowe baśnie, legendy, mitologie, sztuka średniowiecza należały do najczęściej pojawiających się motywów w sztuce.

Fin de siècle – koniec XIX wieku i pierwsze lata wieku XX – określa się epoką dekadentyzmu i nihilizmu, bowiem ten przełomowy czas okazał się kryzysem kultury, który dosięgną także polską inteligencję. Polskim lekarstwem na upadek kultury i wartości miał być zwrot w stronę macierzystego folkloru. Ludomania – tak nazwano ten młodopolski nurt ideowo-artystyczny – ukierunkowana na kulturę ludową, odznaczała się wyjątkowym zainteresowaniem życiem polskich chłopów. Efektem owej fascynacji wsią była m.in. potrzeba gromadzenia pamiątek etnograficznych, których pokaźną i cenną kolekcję mamy dzisiaj w krakowskim Muzeum Etnograficznym.

Ciekawym obiektem na szlaku jest unikalne w skali Polski muzeum witrażu – to pracownia, w której artyści i rzemieślnicy współpracowali dla osiągnięcia najwyższej klasy dzieł. Efekty pracy twórców przełomu wieków możemy podziwiać w krakowskich świątyniach i kamienicach, nie dziwi już fakt, iż niektórzy moderniści zabiegali o podniesienie rzemiosła artystycznego do rangi sztuk pięknych.

Dekadencka aura nie ogarnęła wszystkich. Na przełomie wieków wciąż żywa była nadzieja Polaków na wyzwolenie Ojczyzny z sideł zaborców. Ogromną rolę w przypominaniu i uświęcaniu wartości narodowych odegrała sztuka młodopolskich artystów. W tym kontekście szczególną postacią, której wspomnienie wielokrotnie powraca w ramach szlaku jest Stanisław Wyspiański – wszechstronny i niezwykle płodny twórca, postać szalenie ważna dla polskiego odrodzenia narodowego. Tutaj, w Krakowie – rodzinnym mieście Wyspiańskiego – mamy okazję przyjrzeć się jego malarstwu, zobaczyć kostiumy i scenografie teatralne, projekty witraży, meble i inne elementy wyposażenia wnętrz oraz wiele rozmaitych pamiątek po artyście.

Dlaczego warto wybrać się na szlak? Ponieważ, poza walorami poznawczymi i estetycznymi, obcując ze sztuką mamy możliwość stworzenia własnych definicji modernizmu, dekadentyzmu, ludomanii czy secesji. Należy jednak pamiętać, iż będą to pojęcia modernizmu, dekadentyzmu, ludomanii i secesji w wersji polskiej, w wersji krakowskiej. Dodatkowym atutem szlaku jest usytuowanie obiektów w historycznym centrum miasta, dzięki czemu atrakcją może stać się sam spacer między muzeami.

Opracowanie: Katarzyna Pajda
MATERIAŁ POCHODZI Z SERWISU SZLAKI MAŁOPOLSKI (szlakimalopolski.pl).