Kazimierz Dolny - do wąwozu Korzeniowego

Stara Chata z przełomu XVII i XVIII wieku. Jest to cenny zabytek będący pamiątką rodziny Kobiałków. Chata powstała za czasów pierwszego znanego przedstawiciela rodu Kobiałko - twórcy pomnika na Wawelu. Jego potomek - Antoni Kobiałko zbudował "Spichlerz Kobiałki" (ul. Krakowska), który również do dnia dzisiejszego istnieje i służy turystom.

Przepiękny, bajkowy wąwóz, najczęściej odwiedzany przez turystów. Wystające, poskręcane fantastycznie korzenie drzew rosnących na skarpach nadały mu imię i sławę. Niezwykłe światło, przezierające przez korzenie i pnie zlewające się z lessowym podłożem i zielenią sprawia, że wrażenia kolorystyczne są tu zdumiewające. Dlatego Wąwóz Korzeniowy jest jednym z ulubionych motywów malarskich kazimierskich pejzażystów. Jest on formą głębocznicy, charakteryzującej się pionowymi ścianami, pozbawionymi roślinności z dnem wykorzystywanym niegdyś jako droga. Wąwóz nie posiada odgałęzień bocznych, a jego długość wynosi około 700 m. Głównym walorem Wąwozu Korzeniowego są odsłonięte w wyniku erozji korzenie starych drzew i krzewów tworzące fantastyczne kształty przypominające żywe rzeźby.

Obecna zbudowana została w drugiej połowie XVIII w. w stylu późnobarokowym. Wnętrza synagogi zdobione były bogatą polichromią naścienną i nasklepienną. Po zniszczeniach w czasie II wojny światowej odbudowano ją i gruntownie wyremontowano w 1953r. z przeznaczeniem na salę kina „Wisła” (czynnego do 2003r.), bez odtwarzania dekoracji malarskich. Obecnie w sali modlitw urządzona jest stała ekspozycja o charakterze muzealnym, a boczne pomieszczenia wykorzystywane są jako pokoje do wynajęcia.

Pierwotnie, jeszcze w XVI wieku, w miejscu dzisiejszego kościoła murowanego zlokalizowany był w tym miejscu kościółek drewniany, który w połowie XVI wieku, po pożarze fary, pełnił funkcję kościoła parafialnego. W sąsiedztwie świątyni istniał szpital, który jeszcze po II wojnie światowej pełnił funkcję domu starców.

Najprawdopodobniej w 1635 roku obiekty te zostały przebudowane, najpierw szpital, a następnie kościół, którego murowanie rozpoczęto w 1649r. a zakończono w 1671 roku. Przebudowa tego obiektu trwała tak długo ponieważ przerwał ją potop szwedzki. Kościół Św. Anny wzorowany jest na kościele farnym plan świątyni stanowi jedna nawa prostokątna oraz węższego od nawy, półkoliście zamkniętego prezbiterium z zakrystią, pod którą usytuowane jest sklepione podziemie. Jest to zabytek w stylu renesansu lubelskiego. Mury wykonane są z kamienia wapiennego oraz z cegły. Otwory okienne występują w każdym polu pomiędzy pilastrami ścian nawy oraz w co drugim polu ścian prezbiterium. Szczyty nawy mają dekorację renesansową przypominającą frontowy szczyt fary. Cztery pilastry szczytu zwieńczone są pinaklowymi sterczynami.

Elewacje boczne nawy oraz ściany prezbiterium również artykułowane są pilastrami: co cztery pilastry na każdej ścianie nawy i osiem na ścianach prezbiterium. Nad ścianą tęczy wznosi się, tak jak w farze, sygnaturka. Sklepienie nawy- beczkowe z lunetami ozdobione jest siatką sztukatorską, podobnie jak w kościele farnym, ale bardziej prostą i skromniejszą. Sklepienie prezbiterium jest beczkowe, ze schodzącymi się lunetami, na szwach lunet widnieje dekoracja sztukatorska. Prezbiterium w środku jest zakończone prostą ścianą, usytuowaną prostopadle do osi podłużnej kościoła, za którą usytuowane są, na dwóch poziomach w pseudo absydzie (o kształcie półkolistym): skarbiec i zakrystia. Wewnętrzne, drewniane wyposażenie kościoła datowane jest na XVII wiek, ale późniejsze malowania zeszpeciły ich wygląd.

Kilkadziesiąt lat od momentu wymurowania świątynia popadła w ruinę, podjęto więc w latach 1782-1783 pierwszą, gruntowną odnowę, zaś ostatnie roboty budowlane i konserwatorskie miały miejsce w 2003 roku. Niemniej jednak przy każdym zabytku konieczny jest stały nadzór nad stanem technicznym całego kościoła, stad zamysł o przeprowadzenie kolejnych działań w celu ratowania wyjątkowego dobra kultury.

Pierwszy cmentarz żydowski w Kazimierzu Dolnym powstał na końcu ul. Lubelskiej. Nieznana jest dokładna data jego założenia. Zapewne nastąpiło to wraz z ukonstytouwaniem się gminy żydowskiej w Kazimierzu. Cmentarz został zdewastowany przez Niemców już na początku II wojny światowej. Obecnie w miejscu cmentarza znajduje się przyszkolne boisko, w którego kamiennym ogrodzeniu widoczne są fragmenty macew.

Historia powstania zamku w Kazimierzu sięga XIV w. Najstarszą budowlą była wieża strażnicza, która prawdopodobnie broniła przeprawy przez Wisłę – brodu woyszyńskiego. Powstanie wieży historycy łączą z Władysławem Łokietkiem, który w latach 1325 – 1327 przywrócił ziemię kazimierską do Królestwa Polskiego. 30 lat później, poniżej wieży, Król Kazimierz buduje zamek. Wobec zagrożenia najazdami Tatarów, Litwinów i Rusinów, w pierwszej fazie powstają mury obronne – ogrodzieniec.

Na dziedzińcu wykuto w skale głęboką studnię, a wzdłuż południowego muru rozpoczęto budowę domu mieszkalnego. Kilkakrotnie rozbudowywany zamek, traci z czasem znaczenie obronne i przejmuje funkcje siedziby wójta kazimierskiego, a następnie starosty. Elewacja budynku zyskuje kamienny detal i attykę, a sam obiekt nabiera charakteru rezydencji. Zrujnowany w trakcie potopu szwedzkiego (1655 – 57r.) obiekt, odnawia dla swych potrzeb król August II. Około 1706r. zamek staje się miejscem spotkania szwedzkiego króla – Karola XIV z carem Piotrem Wielkim. W trakcie wojen północnych obiekt zostaje bardzo zniszczony.

Podejmowane próby naprawy nie przywracają mu jednak dawnej świetności. Ostateczne zniszczenie obiektu następuje w 1809r. Austriacy wysadzają wieżę zachodnią oraz zasypują studnię. Zamek traci walory użytkowe. Mimo znacznych prac remontowych wykonanych na zamku w latach 70-tych XX w., stan murów zagrażał awarią budowlaną, stąd decyzja o rewaloryzacji Zespołu Zamkowego w 2009r. Prace rozpoczęto w 2009 r. od zabezpieczenia i wzmocnienia zachowanych murów. W miejscu zagrożonym osunięciem skarpy, od strony zachodniej, wykonano fundamenty o ponad 3 metrowej głębokości. Następnie, przy udziale archeologów, odsłonięto nieznane wcześniej piwnice, w części dwupoziomowe. Pod fundamentami zabytkowych murów znaleziono tajemnicze tunele, a w dolnych pomieszczeniach, archeolodzy natrafili na płyty dawnych posadzek, detale kamiennych portali oraz fragmenty attyki znanej dotąd wyłącznie z rycin. Na dziedzińcu zaś odkryto ruiny dawnej łaźni. Badania architektoniczne w czasie trwającego remontu, zdaja sie potwierdzać, że królewski architekt włoskiego pochodzenia Santi Gucci, zatrudniony przy przebudowie zamku w Janowcu, brał prawdopodobnie udział również w pracach na zamku kazimierskim, którego ówczesnym właścicielem był Mikołaj Firlej. Nota bene, Gucci pojął za żonę kazimierzankę – Katarzynę z Górskich.

Za czasów Mikołaja Firleja, na zamku w Kazimierzu wybudowana została czterokondygnacyjna wieża na planie 9 na 10m, czyli zbliżona do wieży janowieckiej. Jednym z ważniejszych odkryć jest fakt, że czerwona Wieża Zachodnia, na której znajduje się obecnie taras widokowy, również powstała w czasach, kiedy właścicielem kazimierskiego zamku był Mikołaj Firlej

Kamienice Przybyłowskie - pod św Mikołajem i św Krzysztofem. Powstały ok. 1615r. wybudowane przez mieszczan – Mikołaja i Krzysztofa Przybyłów. Stanowią przykład późnorenesansowej (manierystycznej) architektury, łączącej w sobie miejscową tradycję budowlaną z wpływami niderlandzkimi i włoskimi. Dekoracja wykonana jest w technice stiuku. Kamienice zwieńczone są jednymi z najpiękniejszych w Polsce renesansowych attyk.

Zbudowane zostały prawdopodobnie przez muratorów z Lublina z wapienia pochodzącego z miejscowych kamieniołomów. Otrzymały bogatą płaskorzeźbioną dekorację elewacji oraz wspaniale rozbudowane i bogate attyki. Attyki te kryją strome dachy prostopadłe do elewacji, odprowadzające opady w stronę podwórza. Na elewacji widać postaci świętych Krzysztofa z Dzieciątkiem Jezus na ramieniu, przeprawiającego się przez rzekę, i Mikołaja w stroju biskupim z pastorałem w dłoni. Właścicielami kamienic byli bracia Krzysztof i Mikołaj, pochodzący z zamożnej rodziny Przybyłów. Kamienice mają renesansowe podcienia.

Podobna do kamienic braci Przybyłów jest Kamienica Celejowska, zbudowana dla Bartłomieja Celeja, znajdująca się przy ulicy Senatorskiej.

Budynek pochodzi z końca XVIII wieku, z 1795 roku. Podczas II wojny światowej kamienica została zniszczona. W latach 1946-1947 zabytkowy obiekt odbudowano. Fasada budynku posiada podcienie zakończone filarami. Pod arkadami na ścianie budynku widnieje pamiątkowa tablica poświęcona malarzowi Janowi Wacławowi Karmańskiemu. Artysta żył i tworzył w Kazimierzu Dolnym w latach 1887-1958. Obiekt został wpisany do rejestru zabytków w 1967 roku.

Pierwsza informacja o istnieniu parafii w Kazimierzu Dolnym pochodzi z 1325 roku, kościół wzniesiony został z miejscowego kamienia wapiennego, był dużo mniejszy od dzisiejszego. Rozwój miasta miał bezpośredni wpływ na zmianę parametrów świątyni. Z czasem zaszła konieczność powiększenia nawy poprzez jej rozbudowę, zaś od strony zachodniej dobudowano wieżę. W 1561 roku w czasie pożaru miasta fara uległa znacznemu zniszczeniu. Odbudowę przeprowadzono w latach 1586-1613.

Z dawnego kościoła zachował się jedynie zrąb murów, fara została przebudowana pod kierownictwem muratora Jakuba Balina, pochodzącego z Włoch. Wówczas dobudowano prezbiterium, wielkości ¾ nawy głównej, podwyższono nawę główną, wykonano nad nią kolebkowe sklepienie z tzw. lunetami, ujednolicony został charakter dekoracji nawy i prezbiterium. Opisana przebudowa została zakończona w 1613 roku i nie doprowadziła do obecnego kształtu kościoła, który ponownie został zniszczony podczas potopu szwedzkiego, powstania listopadowego i wojen światowych - a po tych klęskach remontowany i konserwowany.

Bryłę kościoła wzbogacają jeszcze kaplice Borkowskich, Górskich i Różańcowa, zakrystia z barokowym portalem, prezbiterium oraz niewielka kruchta kościelna usytuowana przy wejściu bocznym, od strony południowej oraz wzniesiona w XVIII wieku dzwonnica. Jest to jeden z najciekawszych zabytków Europy. Stanowi dominantę plastyczną w panoramie Kazimierza Dolnego. Smukła gotycka bryła z renesansową nadbudową i dekoracją stała się architektonicznym wzorem dla obiektów sakralnych powstających w regionie lubelskim.