Miejska Trasa Turystyczna Głogów

Głogowską Kolegiatę po raz pierwszy poświadczono w dokumencie z 1218r. Wspólnota kanoników kapituły kolegiackiej została prawdopodobnie założona już w 1120r. przez wrocławskiego biskupa Heimona. Początek budowy świątyni w stylu romańskim, ponad dawnym kościołem grodowym, to przełom XII i XIII w. Książę Konrad I zakończył jej budowę w 1262 r. W latach 1406-1466 została przebudowana w stylu gotyckim i to jest ta bryła, którą można obecnie oglądać. W ciągu setek lat istnienia była wielokrotnie przebudowywana, wzbogacając się np. o kolejne kaplice ale w ogólnym kształcie nie uległa zmianie. Najnowsza jest wieża, poprzednia zawaliła się w 1831 roku. Przyczyną były powodzie, które podmyły jej fundamenty. Nową wieżę, istniejącą do dzisiaj, wybudowano w latach 1838-1842. Stare fundamenty nie nadawały się do wykorzystania, więc wybudowano nowe, odsunięte od głównej bryły budynku a wieżę i kościół połączono dwupoziomowym łącznikiem. W 1945r. roku Kolegiata uległa poważnemu zniszczeniu. Wieża przetrwała z wieloma śladami po pociskach. Za to z kościoła pozostały tylko mury zewnętrzne. Od 1988 roku trwa odbudowa. Na przełomie stuleci zakończono stawianie dachu i remont wieży. Niewiele brakuje do zakończenia odbudowy - pozostaje zbieranie funduszy na wyposażenie wnętrza. Proszę spojrzeć na zewnętrzne ściany i wieżę – każda jasna plama, to nowe cegły, wypełniające wojenne blizny tego zabytku. Wieża ma do szczytu krzyża wysokość 70,6 m, mierzoną od jej podstawy przy wejściu. Galeria widokowa znajduje się na wysokości 45,45 m – prowadzi na nią 231 stopni. Krzyż ma 3,1m wysokości. Święto parafii odbywa się 15 sierpnia, łącznie ze Świętem Wojska Polskiego. Kościół można zwiedzać przed lub po mszy, która rozpoczyna się w niedzielę o 12:30. Wejście na wieżę jest możliwe po uzgodnieniu terminu z Centrum Informacji Turystycznej (CIT).

Tuż przy różowym moście drogowym (Most Tolerancji), przy ulicy Obozowej 1 znajduje się przystań na Odrze – Marina Głogów. Można skorzystać z rejsów wycieczkowych statkami „Laguna” (tel. 531 013 193) lub „Odrzak” (tel. 516 186 655). Oprócz kawiarni znajdziemy tutaj wypożyczalnię rowerów, pole namiotowe, grillowe oraz miejsce na ognisko. Jeśli chodzi o most, w latach 90. XX wieku ogłoszono konkurs i to mieszkańcy wybrali jego kolor.

Wraz z lokacją miasta (1253r.) pojawia się pierwszy zamek. Początkowo drewniany, po pożarze przebudowany i otoczony murem na przełomie wieku XIII i XIV. W drugiej połowie XVII wieku uzyskał dzisiejszy wygląd rezydencji pałacowej. XIII wieczna wieża głodowa istnieje do dzisiaj. Jej taras widokowy znajduje się 25 metrów ponad dziedzińcem, do pokonania są 123 stopnie. Zamek odbudowano w latach 1971-1983. Obecnie mieści się w nim Muzeum Archeologiczno Historyczne. Zwiedzanie od środy do niedzieli w godzinach od 10:00 do 17:00, w soboty wstęp bezpłatny.

24 sierpnia 1109 roku niemiecki cesarz Henryk V, stojąc na czele połączonych wojsk niemiecko czeskich, rozpoczął oblężenie głogowskiego grodu. Według kroniki Galla Anonima załoga wysłała poselstwo do księcia Bolesława III Krzywoustego, pytając czy mogą się poddać. W zamian za rozejm przekazali swoje dzieci jako zakładników. Książę nie wyraził zgody na oddanie grodu a cesarz według kronikarza nie zwrócił dzieci. Mało tego – wykorzystał je jako żywe tarcze, przywiązane do machin oblężniczych, co miało zmiękczyć obrońców. Mimo to przegrał. Jest to jedno z najważniejszych wydarzeń z dziejów naszego miasta, znane w Polsce z lekcji historii i upamiętnione pomnikiem z 1979 roku. Uwaga – bitwę stoczono o gród znajdujący się w miejscu, gdzie dziś stoi Kolegiata, czyli po drugiej stronie Odry, na wyspie.

W tym miejscu niegdyś znajdował się romański kościół św. Piotra, datowany na koniec XII wieku. Później stał tu klasztor Dominikanów. W 2006 roku, po śmierci papieża Jana Pawła II, postawiono w tym miejscu pomnik „Biblioteka Świętego Pielgrzyma” (proj. E. Józefowskiego). Niektóre cegły mają kształt książek (stąd „biblioteka”) z wytłoczonymi na nich fragmentami papieskich wypowiedzi.

Jan z Głogowa (zwany Głogowczykiem) był polskim astronomem, filozofem i matematykiem, wykładał na Uniwersytecie Krakowskim. Słuchaczem jego wykładów był m.in. Mikołaj Kopernik.

Trzy fragmenty przy ulicy Gołębiej, Starowałowej i na południe od ruiny kościoła św. Mikołaja
Lokacja miasta w 1253r. oznaczała m.in. wytyczenie granic miasta. Wzdłuż nich, na przełomie XIII i XIV wieku, powstały mury obronne z basztami. Do XV wieku powstał drugi pas murów z bastejami, czyli półokrągłymi stanowiskami dla armat i pierwszą fosą. Współczesne mury zostały odtworzone, przy częściowym wykorzystaniu zachowanych resztek. Do 1873r. granica miasta (i fortyfikacji) przebiegała wzdłuż tych murów i dalej dzisiejszą ulicą Kołłątaja w stronę Odry.

W latach 1776-77 wybudowano pierwsze koszary dla żołnierzy głogowskiego garnizonu - białe i czerwone. Koszary czerwone, przeznaczone dla 150 żołnierzy, wbudowano w skarpę pomiędzy starą a nową fosą. Oficjalnie twierdzę zaczęto likwidować po uroczystym wysadzeniu bramy pruskiej 25 lutego 1903r. Zasypano większą część fosy otaczającej miasto i m.in. ów koszarowiec. Na Bloku Koszarowym, będącym odkopanym fragmentem Koszar Czerwonych, od 2014r. funkcjonuje szklano stalowy pawilon Centrum Informacji Turystycznej (CIT). Ze starego obiektu o łącznej długości 130 metrów dostępna jest komora z klatką schodową i w sumie cztery izby mieszkalne na dwóch piętrach. W każdej z nich mieszkało po 5 żołnierzy w czasie pokoju lub 30 w czasie zagrożenia wojennego - dokwaterowywano tych, którzy w czasie pokoju pozostawali u mieszczan. Po prawej stronie jest wejście do poterny, czyli ukrytego przejścia z wnętrza twierdzy w stronę przedpola. Obok była latryna, oddzielona kiedyś ścianą działową. Miała osobne wejście, które istnieje do dzisiaj. W całym bloku kwaterowało 150 lub w czasie wojny 900 żołnierzy. Dzisiaj dostępne są tylko 22 metry.

Między ulicami Balwierską i Starowałową
Po zakończeniu wojny 30 letniej na Śląsku wybudowano trzy kościoły pokoju – w Jaworze, Świdnicy i Głogowie. Głogowskie spłonął 100 lat później, w zamian, w latach 1764-73 wybudowano wewnątrz miasta znacznie solidniejszy kościół Łódź Chrystusowa. Architektem był Carl Gotthard Langhans - ten samego, który był autorem Bramy Brandenburskiej w Berlinie. Po wojnie ruiny zostały rozebrane i do dzisiaj widać tylko fragment zarysów budynku.

Wybudowany w latach 1910-11 na wzór berlińskiej siedziby firmy AEG. Po odbudowie nadal pełni tę funkcję. Zwiedzanie tylko z zewnątrz.

Trzy wejścia: od ul. Koszarowej, od ul. Rzeźniczej i od ul. Krzywoustego, naprzeciw sądu.
Tylko od strony Koszarowej jest pochylnia umożliwiająca wjazd.
W 1630r. w trakcie trwania wojny 30-letniej wokół średniowiecznych murów zaczęto kopać głęboką Fosę i budować wieniec bastionów. Bastion to pięciokątna budowla ze stanowiskami artyleryjskimi. Niestety równocześnie wyburzono przedmieścia, czyli zabudowę, która nie mieściła się wewnątrz murów, wyrzucono zajmujących je ludzi. Głogów z 25 tysięcy mieszkańców skurczył się do zaledwie 7 tysięcy. Od 1630r. zaczyna się historia nowożytnej twierdzy. Trwała aż do początku XX w. Fortyfikacje, których pozostałości z zainteresowaniem zwiedzamy, dla dawnych mieszkańców miasta były wielkim nieszczęściem, hamulcem rozwoju.
W czasie I wojny śląskiej, 8 marca 1741r. Głogów zostaje zajęty przez wojska pruskie i okres przynależności do Prus trwa aż do 1945r. Od 1750 roku zaczyna się modernizacja twierdzy, obejmująca wymurowanie ścian Fosy, kopanie tuneli kontrminowych i budowę przed fosą, od strony przedpola (przeciwnika) przeciwstraży i rawelinów, czyli kolejnych stanowisk dla dział i strzelców.

Dzisiejsza fosa, to zachowany na pamiątkę fragment z dwoma bastionami, z niegdyś dużego wieńca umocnień, otaczającego całe miasto wzdłuż linii murów obronnych. Wszystkie fosy na lewym brzegu Odry były suche. Na ścianie łączącej dwa bastiony (Sebastian i Leopold) stoi dzisiaj budynek Sądu. Pod sądem, w ścianie fosy jest zamurowane wyjście z poterny, czyli z wnętrza twierdzy, którym 17 kwietnia 1814r. wyszli żołnierze napoleońscy, kończąc swoją okupację w państwie pruskim. Informuje o tym mocno uszkodzona, kamienna tablica na ścianie. Głogów był przedostatnią twierdzą napoleońską w Europie. Ostatni poddał się Hamburg. W fosie posadzono ciekawe drzewa, m.in. żółtnicę pomarańczową i tulipanowca amerykańskiego. Jest też rozarium. Cały czas pamiętajmy jednak o dawnej, militarnej a nie spacerowej roli tego miejsca. Po wcześniejszym umówieniu z Centrum Informacji Turystycznej (CIT) dostępne jest wejście do kazamaty prochowej i tunelu kontrminowego, dochodzącego prawie do ulicy Daszyńskiego, po drugiej stronie parku.

Wzniesiony w 1230r. (jeszcze przed lokacją miasta) jako romańska bazylika. Pod koniec XIII w. po pożarze odbudowany w stylu gotyckim. Po wojnie 30-letniej odbudowany w stylu barokowym. Wtedy też (w 1673r.) powstaje w starej zakrystii kaplica loretańska, czyli święty domek, na wzór domu Maryi i Jezusa, przeniesionego w trakcie wojen krzyżowych z Nazaretu do włoskiego Loreto http://www.loreto.osw.pl/ . Wieża kiedyś miała 62 metry wysokości. U jej podstawy było główne wejście do kościoła z XIX wiecznym portalem i głową św. Mikołaja. Nie planuje się odbudowy, tylko zabezpieczanie - pozostanie jako tragiczna pamiątka wojny.

Po minięciu Bramy Szpitalnej (9), która jest odbudowanym fragmentem jednej z bram prowadzących kiedyś do miasta, kierujemy się do pozostałości Synagogi (10). Wzniesiono ją w latach 1891-92. Została spalona przez hitlerowców podczas tzw. „Nocy Kryształowej" z 9 na 10 listopada 1938 r. i następnie rozebrana. Jej wygląd można podziwiać, patrząc na makietę w gablocie. Miejsce pamięci z zarysem fundamentów i pomnikiem jest przesunięte na północ o 26 metrów.

Synagogę wzniesiono w latach 1891-92. Spalona w trakcie "Nocy Kryształowej" z 9 na 10 listopada 1938r. i następnie rozebrana. Jej wygląd można podziwiać, patrząc na makietę w gablocie. Miejsce pamięci z zarysem fundamentów jest przesunięte na północ o 26 metrów. Wcześniej dotykała do ściany pobliskiego budynku mieszkalnego - dawnego szpitala św. Elżbiety. Przyczyną przesunięcia jest stojąca w tym miejscu stacja transformatorowa.

Plac Umińskiego upamiętnia generała Jana Nepomucena Umińskiego, wsławionego ucieczką 17 lutego 1831 r. z głogowskiej twierdzy (gdzie odbywał karę za działalność konspiracyjną) do zaboru rosyjskiego, do trwającego właśnie Powstania Listopadowego. Był więziony w budynku stojącym przy tym placu. Dzisiaj w tym samym miejscu stoi portal dawnej komendantury, przeniesiony z Rynku pod koniec XIX w. Inny portal, również pochodzący z Rynku, znajduje się obok, na ścianie kolegium za kościołem Bożego Ciała. Po przeciwnej stronie placu stoi budynek dawnej poczty, oddany do użytku 1 maja 1892r. Na ścianie zwraca uwagę pięknie wyrzeźbiona głowa konia. Na środku placu, wśród trawy widać pozostałość po podstawie pomnika cesarza Wilhelma. Do 1945r. to był właśnie Wilhelmplatz. Na przeciw portalu, przy tablicy informacyjnej numer 11, w trawie leży kamień po fontannie/pomniku Fritza Reutera. Granica miasta i początek fortyfikacji przebiegały do 1873r. dzisiejszą ulicą Kołłątaja. Po ich przesunięciu do fortu Gwiazda uzyskano teren pod zabudowę. To było tzw. Nowe Miasto lub miasto Wilhelma. Do dzisiaj pozostało niewiele z tej zabudowy. Oprócz wspomnianych wyżej budynków, z tych ciekawszych przetrwało dzisiejsze Liceum Ekonomiczne i budynki Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej.

Tuż przy Rynku stoi pojezuicki kościół Bożego Ciała. Wybudowany w latach 1696-1702 na miejscu dawnej, skromnej kaplicy z 1403 roku. Z kościołem łączyło się Kolegium, czyli odpowiednik dzisiejszej szkoły średniej, prowadzone przez Jezuitów do 1810 r. czyli do kasaty dóbr i zgromadzeń katolickich w państwie pruskim. Przed wojną pełnił rolę katolickiego kościoła garnizonowego. W trakcie oblężenia, w 1945 r. w krypcie zlokalizowano szpital. Obok, w miejscu dzisiejszego parkingu, znajdował się kościół garnizonowy dla żołnierzy ewangelickich. Kościół Bożego Ciała został odbudowany po zniszczeniach wojennych i oddany do użytku 1 kwietnia 1960r. Dekretem biskupa z 6 grudnia 1980r. przeniesiono tytuł parafii św. Mikołaja ze zrujnowanego budynku na kościół pod wezwaniem Bożego Ciała. Od tej pory kościół parafialny Bożego Ciała jest siedzibą parafii pw. św. Mikołaja. Wewnątrz można zobaczyć figury trojga patronów naszego miasta: w ołtarzu głównym Maryję z Dzieciątkiem Jezus (obecną nawet w herbie) i dwie złote figury w bocznych ołtarzach: św. Mikołaja i św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Obie te figury zostały uratowane z pobliskiego, zrujnowanego kościoła św. Mikołaja.

Teatr im. Andreasa Gryphiusa wybudowano w latach 1799-1800 ponad jatkami mięsnymi, usuniętymi dopiero na początku XX w. Pierwszej przebudowy dokonano w 1839r. W latach 1926-28 gruntownie przebudowano wnętrze, dodając scenę obrotową i przenosząc wejście na parter. Po wojnie pozostaje w stanie ruiny, miejmy nadzieję że niedługo doczeka się odbudowy.

Pierwsze wzmianki pochodzą z 1302r. W 1574r. przebudowany w stylu renesansowym. Wielokrotne przebudowy i odbudowy po pożarach spowodowały bałagan w układzie pomieszczeń. W XIX w. dokonano poważnych zmian w budynku. Najpierw zburzono skrzydło zachodnie (przy wieży) i wybudowano je na nowo w latach 1832-35, w stylu późno klasycystycznym. Potem (w latach 1847-50) zburzono skrzydło wschodnie i wybudowano je na nowo w stylu florenckiego renesansu. Wtedy też powstała reprezentacyjna Sala Rajców na pierwszym piętrze. Na parterze pozostawiono sale obecnej "Piwnicy Ratuszowej", dawny smatruz - halę kupiecką, potem odwach, czyli wartownię. Z zewnątrz wyraźnie widać różnicę w wysokości pięter, inne dachy i kolory obu skrzydeł budynku. Po zniszczeniach wojennych odbudowany w latach 1986-2002.

Pierwsze wzmianki o ratuszowej wieży pochodzą z końca XIII w. Ostateczny wygląd uzyskała w 1720r. Zniszczona w 1945r. odbudowana w tym samym kształcie w latach 1994-95. Oddana do użytku 30 maja 1998r. Od 2010 roku wewnątrz jest eksponowana wystawa "Schody do historii", przygotowana przez pracowników głogowskiego Muzeum. Udostępniana w godzinach pracy punktu Informacji Turystycznej z tyłu Ratusza. Ostatnie wejście na pół godziny przed zamknięciem. To druga w Polsce wieża ratuszowa pod względem wysokości po gdańskiej - ma 80,35m mierzone od podstawy po wschodniej stronie. Galeria widokowa, dostępna po pokonaniu 284 stopni, znajduje się na wysokości 47,07m (132,3 m n.p.m.). W trakcie zwiedzania proszę zwrócić uwagę na panoramę, wykonaną z poprzedniej wieży tuż przed I wojną światową – wyraźnie widać zmiany jakie zaszły w wyglądzie miasta. 6 grudnia, w dniu św. Mikołaja, będącego również jednym z patronów miasta, alpiniści zawieszają na hełmie wieży czerwoną, mikołajową czapę.

Sukiennice, to osłonięty przeszklonym pawilonem relikt komór kupieckich z elementami pochodzącymi nawet z XIII w. Będąc w Sukiennicach proszę spojrzeć na uliczkę przechodzącą przez budynek Ratusza. Jej przedłużenie jest na dole wyraźnie widoczne w postaci drobno brukowanej drogi. To jest poziom średniowiecznego Rynku, niższy o 3,6m. Dawniej nie wywożono śmieci i innych nieczystości, tylko trafiały one za okno. Jeżeli nie zostały spłukane do Odry, to wdeptywano je i w ten sposób teren podnosił się. Trwało to aż do XVIII w. kiedy wreszcie rozpoczęto ich wywożenie. W XVI w. dobudowano nad komorami sklepienia i tym samym stały się piwnicami kamienic stojących tu aż do 1945 roku. Stoimy ponad tymi piwnicami. Handel przeniósł się do pobliskiego smatruza, czyli hali pod dzisiejszym wschodnim skrzydłem Ratusza - tam gdzie dzisiaj jest restauracja Pod Starym Głogiem. Oprócz najstarszych, kamiennych reliktów są też późniejsze, średniowieczne ściany z cegły tzw. palcówki, charakteryzującej się podłużnymi śladami palców formującego je rzemieślnika. Okres baroku, to cegły z ukośnym nacięciem. XIX w. to schody z piaskowca. Zwraca uwagę zamurowany tunel, niegdyś prowadzący w stronę Ratusza z odgałęzieniem w stronę Teatru. Sukiennice są interesujące ze względu na najstarsze elementy zabudowy lewobrzeżnego Głogowa, ze względu na widoczne w jednym miejscu różne style, metody budowy. Zachowują dla przyszłych pokoleń piwnice, jakie dziesięciolecia czekały na odkopanie na całej głogowskiej starówce, dzisiaj w większości usunięte i zastąpione nowoczesnym betonem. Pewien turysta powiedział, że to są głogowskie Pompeje - również ze względu na tragedię, jaka dotknęła miasto w 1945r. W lipcu 1944r. Głogów ponownie stał się twierdzą. Niemcy, przygotowując się do oblężenia, sami wysiedlili mieszkańców. Trwające 7 tygodni intensywne walki o "Festung Glogau" wywołały ogromne zniszczenia w mieście. Załoga twierdzy skapitulowała 1 kwietnia 1945r. Sukiennice zostały odkopane w 2010 roku, udostępnione w 2013. Wstęp w trakcie pracy punktu informacyjnego z tyłu Ratusza.